PARA DO ŻYCIA

Steam of Life, reż. Joonas Berghäll, Mika Hotakainen, Finlandia 2009, 81 min

 

Sauna jest jedynym fińskim słowem, które jest zrozumiałe na całym świecie. W zeświecczonym społeczeństwie sauny są pozostałościami dawnych kultów – miejscem, gdzie świat choć na chwilę się odmienia, ujawnia inne oblicze, a człowiek ma szansę na zapewnienie sobie przychylności sił natury. Są miejscem oczyszczenia ciała i ducha, w którym czas ulega zawieszeniu. Dość napisać, że w  niespełna sześciomilionowej Finlandii istnieje ponad 2 miliony saun, a fińskim żołnierzom w Afganistanie brakowało ich tak bardzo, że zbudowali je nawet na środku pustyni. W fińskim eposie narodowym, Kalevali, sauna jest miejscem związanym z praktykami szamańskimi – nic dziwnego, skoro jej historia sięga prawdopodobnie 3500 lat wstecz.

Film „Para do życia” jest ciągiem wypowiedzi mężczyzn, dla których sauna staje się konfesjonałem – miejscem, w którym mogą wyznać swoim przyjaciołom najbardziej intymne historie. Zważywszy na stereotyp ciążący na Finach, ich szczerość wydaje się czasem szokująca. Fińscy mężczyźni potrafią mówić o swoich najintymniejszych uczuciach ze swobodą, jakiej pozazdrościliby im bohaterowie Woody’ego Allena. Absolutny brak tabu – także dotyczących nagiego ciała, umiejętność oczyszczającego płaczu, bezwzględność w analizie własnych emocji, ujmująca czułość, z jaką opowiadają o najbliższych – wszystko to odsłania inną twarz Finlandii, o lata świetlne odległą od obrazu Finów jako niezbyt rozgarniętych mruków.

Śmierć ukochanego dziecka, sekrety przyjaźni z niedźwiedziem brunatnym, wzruszenia pierwszych dni ojcostwa, wspomnienia pobytu w więzieniu, przejmujące rozmyślania nad sensem międzyludzkich relacji – a wszystko to w ustach ponurych drwali, prostych robotników, alkoholików, wytatuowanych macho, rolników. Ich twarze, na których ciężka fizyczna praca odcisnęła swoje piętno, przywodzą na myśl bohaterów Aki Kaurismakiego, zaś wypowiadane słowa sytuują ich w świecie Bergmana. Ta sama rozpacz wywołana okrucieństwem ślepego losu, to samo przeczucie, że sensem naszej egzystencji jest choć chwilowy kontakt z drugim człowiekiem…

Osobnym bohaterem filmu jest perfekcyjnie sfotografowana natura – w Finlandii wciąż ma się wrażenie, że to człowiek jest dopełnieniem naturalnego krajobrazu, a nie na odwrót… Przepełnione spokojem zdjęcia lasów i jezior znakomicie kontrastują z emocjonalnymi wypowiedziami bohaterów.

Oglądając film można odnieść wrażenie, że pobyt w saunie i możliwość zwierzeń jest dla Finów sensem i celem życia. By w każdej chwili móc się w niej znaleźć, budują je właściwie wszędzie – w starej ładzie na środku pola, w namiocie pośrodku lasu, przyczepie kempingowej, a nawet… w budce telefonicznej.

 

WYBRANE FESTIWALE I NAGRODY:

 

2010 – Fiński kandydat do Oscara w kategorii „Najlepszy film nieanglojęzyczny”

2010 – Nominacja do Europejskiej Nagrody Filmowej

2010 – Nagroda główna Millennium Award na 7. Planete Doc Review

2010 – Nagroda dla „najlepszego zagranicznego filmu dokumentalnego” na DocAviv w Tel Awiwie

2010 – Nagroda Jury Ekumenicznego na Visions du Réel International Film Festival w Nyon

2010 – Srebrny Gołąb na DOK Leipzig

2010 – DocPoint, Helsinki Documentary Film Festival

2010 – Specjalne Wyróżnienie Jury na Silverdocs w Waszyngtonie

2010 – Nagroda Risto Jarva i Nagroda Publiczności na FF w Tampere
2010 – Nagroda główna na FF w Pärnu

2010 – Hot Docs w Toronto

2010 – Nagroda Specjalna Jury na Silversprings