Groteskowy “Lobotomobil” w Teatrze Nowym

W spektaklach Janusza Wiśniewskiego nie potrzeba efektownej scenografii, gdyż naszą uwagę przykuwają aktorzy i  dynamika kreowanych przez nich postaci.  W surowej przestrzeni ich indywidualizm rozkwita w pełni. Jak zapowiedział reżyser, w początkowym zamyśle „Lobotomobil” miał być komedią. To założenie odbiło się wyraźnie na spektaklu, bowiem wiele momentów jest rzeczywiście zabawnych. Jednak życie ludzkie to także  tragedia i o tym mamy okazję się przekonać oglądając sztukę.

Wiśniewski przedstawia w „Lobotomobilu” człowieka w krzywym zwierciadle. Jest to czasem realny człowiek, czasem jego karykatura. A ponieważ biografia  genialnego matematyka-Johna Nasha  (i nie tylko) była dla reżysera inspiracją do powstania spektaklu, postanowił zgłębić tajniki  umysłu schizofrenika, ukazując nie tylko całe bogactwo przeżyć, ale przede wszystkim cierpienia, wynikające z wielkiej wrażliwości jednostki, naznaczonej piętnem choroby psychicznej.  Wiśniewski podjął także starania o to, by przeniknąć teorie rządzące prawami świata, bo takie starania podjął przecież także John Nash, którego wykładnie znajdziemy w jego twórczości. W spektaklu często przewija się motyw śmierci i sądu ostatecznego.

„Czy ja jestem przeklęty?’’ pyta  Salomon Nash (Mirosław  Kropielnicki) w rozmowie z żoną (Antonina Choroszy). A może szaleństwo to dar od Boga? Dwoista jaźń pozwala mu odczuwać to, co jest niedostępne przeciętnemu śmiertelnikowi. Być może reżyser chciał pokazać, że schizofrenicy są z natury bardziej predestynowani do widzenia świata przez pryzmat, który jest w jakieś mierze spokrewniony z tym, co dotyka już pośmiertnego wymiaru ludzkiej egzystencji? Taka jest moja hipoteza. W sztuce momenty komiczne przeplatają się z dramatycznymi. Poważnie potraktowany jest problem tego, co dzieje się na po śmierci. Jest to przecież kwestia, która nurtuje każdego człowieka niezależnie od orientacji religijnej. Każdy organizm obróci się w proch, wszystko przeminie, o czym metaforycznie informuje uczniów demoniczny Biolog (Paweł Binkowski), Przyrodnik (Janusz Grenda) oraz Śmierć Piskląt (Maciej Zabielski). Sporo jest też epizodów i postaci wywołujących szczery uśmiech np: Biedna Kózka (Ewelina Dubczyk), Pani Dziekan Kohn (Paweł Hadyński), Sędzina (Agnieszka Różańska)…

Lobotomia była metodą leczenia chorych na schizofrenię, której efekt uboczny pozbawiał pacjenta poczucia „ciągłości własnego ja’’.  Przez scenę przewija się więc wiele postaci, z których zapewne tylko kilka to alter ego głównego bohatera. Reszta to bliskie osoby z jego życia. Na przykład w scenie sądu ostatecznego pojawia się jego przyjaciel-Jack Bricker, z którym łaczyły Nasha dwuznaczne relacje. Pojawia się także śpiewające kobiece trio. Kobiety w spektaklu są bez wyjątku nieszczęśliwe. Nie ma bohaterek happy endu. Reżyser najprawdopodobniej porusza problem kruchości małżeństwa jako słabego fundamentu, którego budowanie zaczyna się ciągle od nowa, bo ciągle za mało jest zaufania, wzajemnego wsparcia i zrozumienia.

Wg  mnie pojawia się tam także problem próby odarcia człowieka z wrażliwości, dotkliwa samotność schizofrenika-odmieńca, który nie potrafi nawiązać porozumienia z otoczeniem (w tym z personelem lekarskim, mającym mu przecież pomóc). Jesteśmy świadkami przeprowadzania lobotomii, której dokonują na nas media, kreujące  niekiedy szkodliwe  „trendy”.

Najnowszy spektakl Janusza Wiśniewskiego od poprzednich nieco rózni technika aktorska, bowiem znaczna część sztuki to śpiew, ale nie byle jaki o czym przekonują nas imponujące umiejętności wokalne Anny Mierzwy, Jagody Stach, Barbary Kurdej i Radosława Elisa. Można by przyznać, że synchronizacja muzyki Satanowskiego ze śpiewem wyszła bez zarzutu, jednak w końcowej odsłonie spektaklu miałam problemy z percepcją tego, co aktorzy chcieli przekazać słowem.  Zbyt mocne natężenie muzyki powoduje rozproszenie uwagi widza.

„Lobotomobil” pozostawił mnie z  trzema zasadniczymi tematami  związanymi  z momentem śmierci,  groteskowością losu oraz kwestią  zdrady w miłości.

Kamila Albinska-Bąbka

Tytuł realizacji: Lobotomobil

Miejsce premiery: Teatr Nowy im. Tadeusza Łomnickiego

Data premiery: 15-05-2010

Reżyseria: Janusz Wiśniewski

Choreografia: Emil Wesołowski

Muzyka: Jerzy Satanowski

Kostiumy: Małgorzata Dąbrowska

Aktorzy:

Antonina Choroszy, Ewelina Dubczyk, Barbara Kurdej, Sława Kwaśniewska, Anna Mierzwa, Daniela Popławska, Agnieszka Różańska, Jagoda Stach, Marta Szumieł, Janusz Andrzejewski, Paweł Binkowski, Wojciech Deneka, Tadeusz Drzewiecki, Radosław Elis, Grzegorz Gołaszewski, Janusz Grenda,  Michał Grudziński, Paweł Hadyński, Bolesław Idziak, Michał Kocurek, Mirosław Kropielnicki, Andrzej Lajborek, Aleksander Machalica, Łukasz Mazurek, Mariusz Puchalski,

gościnnie:

Edward Warzecha, Maciej Zabielski, Mandar Purandare, Krzysztof Przybyłowicz

Soliści Poznańskiego Chóru Chłopięcego i Poznańskiej Szkoły Chóralnej Jerzego Kurczewskiego

oraz:

Lena Drożdżyńska, Karolina Ludwiczak, Magdalena Stolarska