Jak uregulować sporne kwestie z Kościołem – propozycje Miasta

Kościół w Poznaniu domaga się odszkodowań i oddania nieruchomości, których kiedyś formalnie był właścicielem. Niektóre jednak żądania wywoływały spore oburzenie części mieszkańców. Najgłośniejsze było chyba oddanie budynku VIII LO, a teraz zagrożony roszczeniami Kościoła los Szkoły Baletowej.

Niedawno o potrzebie uregulowania wszystkich spornych kwestii rozmawiali Prezydent Jacek Jaśkowiak i Arcybiskup Stanisław Gądecki. Teraz został opublikowany list otwarty do władz Kościoła w Poznaniu. W bardzo obszernym piśmie znalazło się wiele wyliczeń i propozycji dotyczących między innymi zamiany gruntów.

Ważnym, jeśli nie najważniejszym fragmentem listu Prezydenta Jacka Jaśkowiaka jest ten, który nawiązuje do historii nabycia przez Kościół wielu nieruchomości w XIX wieku, między innymi podczas zaborów. Zwracaliśmy na to uwagę już przy przejmowaniu przez Kościół budynku VIII LO, gdy kler nie przejmował się ostatnią wolą formalnego fundatora. Oto ten ważny fragment listu, dotyczący terenów przy Jeziorze Maltańskim:

(…) nikt nie podważa faktu, że ich nabycie przez DiK Św. Wojciecha w XIX w. było wynikiem oddolnej inicjatywy polskich mieszkańców Poznania. To oni przekazali zebrane środki na zakup tych gruntów, gdzie projektowano utworzenie „Parku Narodowego”. Inicjatywa ta jest przykładem współdziałania dla wspólnego dobra. Jest to wspaniały przykład do naśladowania. Dlatego tym bardziej zasmuca mnie fakt, że teren ten jest przedmiotem sporów. Grunty te przecież, zgodnie z obietnicą ówczesnych władz ww. spółki kościelnej należącej do Arcybiskupa Poznańskiego, miały być przekazane mieszkańcom Poznania po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku. Do chwili obecnej nie wypełniono tej deklaracji, a co gorsza trwają postępowania administracyjne, które dążyć mają do pozbawienia Miasta Poznania prawa własności.

Kolejnym ważnym aspektem, na który uwagę zwraca Jacek Jaśkowiak jest brak symetrii przy rozliczeniach między Miastem, a Kościołem. Prezydent zwraca uwagę, że Miasto wspiera na wielu płaszczyznach działania Kościoła.

Publiczne Gimnazjum im. Św. Stanisława Kostki przy ul. Kanclerskiej płaci zaledwie 14.000 zł czynszu rocznie, ale podobnie jest w przypadku Publicznej Szkoły Podstawowej Nr 1, Publicznego Gimnazjum Katolickiego Stowarzyszenia Wychowawców im. Bł. Natalii Tułasiewicz czy LO im. bł. Natalii Tułasiewicz przy ul. Mińskiej, gdzie wysokość czynszu wynosi ponad 11.000 zł rocznie.

Miasto natomiast prowadząc podobne placówki w budynkach wynajętych od podmiotów kościelnych ponosi znacznie wyższe kwoty.  Przykładem może być Przedszkole Nr 2, Nr 7 gdzie czynsz sięga nawet 66.000 zł rocznie.

Co więcej, w zakresie VIII LO Miasto Poznań uiszczało czynsz w latach 2012 – 2014 na poziomie prawie 400.000 zł rocznie, a wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z tego obiektu za okres od 2007 do 2012 roku wyniosło 4.500.000 zł, czyli prawie 900.000 zł za rok – pisze Jacek Jaśkowiak.

Takich wyliczeń w liście do Arcybiskupa Stanisława Gądeckiego jest znacznie więcej. Można w nich przeczytać między innymi kwoty dotacji oświatowych, które w latach 2009 – 2015 wyniosły ponad 116.000.000 zł. Pieniądze te pochodzą także z budżetu Skarbu Państwa, ale to tym bardziej należy mieć na względzie przy analizowaniu kwestii np. Szkoły Baletowej.

Bardzo martwi mnie brak symetrii w tym obszarze. Skoro zarówno Miasto Poznań jak i Kościół Katolicki realizują zadania w obszarze oświaty, to roszczenia związane z VIII LO i Szkołą Baletową nie powinny zostać sformułowane – czytamy w liście otwartym Prezydenta Poznania.

Czy odpowiedź Kościoła będzie równie rzeczowa i otwarta? Czy list zostanie potraktowany, jak często w takich przypadkach bywa, jako atak na Kościół? Na to musimy poczekać. Jedno jest pewne, że należy jak najszybciej rozwiązać wszelkie spory biorąc pod uwagę historię i jej realia, ale także po prostu arytmetykę.

Oto pełna treść listu otwartego Prezydenta Poznania Jacka Jaśkowiaka do Arcybiskup Stanisława Gądeckiego:

Ekscelencjo, Czcigodny Księże Arcybiskupe,

nawiązując do naszej rozmowy i korespondencji, chciałbym przedstawić Waszej Ekscelencji propozycję uregulowania kwestii spornych, obejmujących również ewentualną zamianę gruntów i wzajemne rozliczenia. Uważam, że zasadne byłoby uzgodnienie zasad współpracy pomiędzy Miastem Poznań a Archidiecezją Poznańską. Te zasady powinny obejmować również osoby prawne kontrolowane przez Miasto Poznań oraz parafie działające na terenie Poznania i kościelne osoby prawne należące do Archidiecezji.

Jako zwolennik jawności życia publicznego i działalności organów władzy publicznej, stoję na stanowisku, że o prowadzonych negocjacjach i zapadających w ich toku ustaleniach winna być informowana opinia publiczna.

Miasto Poznań jest odpowiedzialne za zapewnienie potrzeb społeczności lokalnej. Kościół Katolicki przez wieki aktywnie uczestniczył w życiu mieszkańców Poznania zakładając szkoły, szpitale i organizując pomoc dla najuboższych. Również obecnie Kościół Katolicki angażuje się w prowadzenie szkół, czy udzielanie wsparcia dla najuboższych. Oznacza to, że zarówno Miasto Poznań, jak i Kościół Katolicki działają na rzecz zaspokojenia potrzeb społeczności lokalnej. Zdaję sobie sprawę z tego, że realizacja wielu zadań, zarówno przez Miasto Poznań jak i Kościół Katolicki, wymaga środków finansowych i zazwyczaj tych środków brakuje. Zdaję sobie również sprawę ze skomplikowania postępowań zwrotowych. Wielu krzywd i działań podejmowanych w czasie II wojny światowej oraz w okresie powojennym nie da się naprawić. Z uwagi na upływ czasu i rozwój Poznania konieczne wydaje mi się elastyczne podejście Kościoła Katolickiego i Miasta Poznania w zakresie uporządkowania spraw związanych z nieruchomościami i w zakresie wzajemnych rozliczeń. Uważam, że należy również uzgodnić zasady współpracy w zakresie działań prowadzonych przez Miasto Poznań i Kościół Katolicki na rzecz mieszkańców Poznania. Pomiędzy Miastem Poznań a Kościołem Katolickim istnieje wiele spraw, które są konieczne do unormowania, stąd dla ułatwienia proponuję, by podzielić je na pewne grupy.

I Zamiana nieruchomości.
Miasto Poznań wyraża wolę nabycia terenów należących do Parafii Rzymskokatolickiej pw. Św. Jana Jerozolimskiego za Murami, Drukarni i Księgarni Św. Wojciecha, jak i od samej Archidiecezji Poznańskiej, Kapituły Metropolitalnej Poznańskiej, a także innych, podległych Waszej Ekscelencji jako Arcybiskupowi Poznańskiemu podmiotów.

Odnosząc się do terenów należących do Parafii Św. Jana Jerozolimskiego za Murami, informuję, że Miasto Poznań zainteresowane jest pozyskaniem terenów położnych w sąsiedztwie Jeziora Maltańskiego – grunty te zostały już poprzednio wskazane w pismach Miasta Poznania. Należy do nich także teren, który zajęty jest na potrzeby funkcjonowania Kolejki „Maltanka”.

W kwestii gruntów należących do Drukarni i Księgarni Św. Wojciecha oświadczam, że w zainteresowaniu Miasta Poznania jest teren przeznaczony w planie miejscowym „Rataje Łacina cz. B” pod drogę publiczną (dz. 1/10cz. oraz 1/3cz.).

W pozostałym zakresie, pragnę wyrazić wolę nabycia praw do gruntów należących do Archidiecezji Poznańskiej i Kapituły Metropolitalnej (dz. 23cz. i 14/5cz.), a położonych na Ostrowie Tumskim i przeznaczonych pod drogi publiczne. W sferze zainteresowań Miasta znajduje się także dz. 8, położona tuż przy siedzibie Urzędu Miasta Poznania (własność Kolegiaty Poznańskiej), będąca w użyczeniu Miasta Poznania; ponadto wyrażam w imieniu Miasta zainteresowanie terenem przy ul. Podgórnej (własność Archidiecezji Poznańskiej) oraz Biskupińskiej/Koszalińskiej (własność Parafii pw. Matki Bożej Pocieszenia), a także terenem położonym przy Warcie (dz. 34/8, 35/4, 24/6, 24/5) przewidywanym pod tzw. Wartostradę.

W zamian Miasto Poznań gotowe jest zaoferować tereny położone na Ostrowie Tumskim (dz. 1/9, 31/2, 30/1, 30/3, 30/5, 31/7), w rejonie ulic Kórnickiej i Milczańskiej, w rejonie ulic Krzesiny i Garaszewo (dz. 28cz.), teren częściowo zajęty pod hale spółki Wyborowa, a także w rejonie ulicy Miłosławskiej (dz. 78cz.) – po zakończeniu postępowania regulacyjnego prowadzonego przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Do tej puli wejść mogą także: teren przy ul. Leśnej (dz. 1), grunty leżące między Szkołą Muzyczną a dawną siedzibą VIII LO (dz. 35 i 36) a także teren przed Katedrą na Ostrowie Tumskim.

Powiązaną z wyżej wymienionymi sprawami jest kwestia poszerzenia terenu Szpitala Ginekologiczno – Położniczego UAM przy ul. Polnej. Obecnie toczą się wobec sąsiedniego terenu postępowania zainicjonowane przez Drukarnię i Księgarnię Św. Wojciecha. Dotychczasowe rozstrzygnięcia są korzystne dla Miasta Poznania. Dla mieszkańców Poznania ważne jest funkcjonowanie Szpitala i poszerzenie jego działalności tak, aby mógł on spełniać rolę ważnego ośrodka medycznego.

W tym celu dołożę wszelkich starań, by umożliwić Szpitalowi jego niezakłócony rozwój. Dlatego też, uważam za słuszne, by wspólnymi siłami doprowadzić do nabycia prawa użytkowania wieczystego przez Szpital. Toczące się postępowanie uniemożliwia i tym samym wydłuża czas rozpoczęcia
przez Szpital odpowiednich inwestycji. Mam nadzieję, że Wasza Ekscelencja rozważy tę kwestię i weźmie pod uwagę dotychczasowe decyzje i wyroki.

W tym miejscu należy wskazać, że ww. Drukarnia kieruje także wiele innych roszczeń, które mogą skutkować utratą własności przez Miasto Poznań. Są to między innymi tereny przy Jeziorze Maltańskim – tereny rekreacyjne i sportu.

Historia tych terenów jest skomplikowana, ale nikt nie podważa faktu, że ich nabycie przez DiK Św. Wojciecha w XIX w. było wynikiem oddolnej inicjatywy polskich mieszkańców Poznania. To oni przekazali zebrane środki na zakup tych gruntów, gdzie projektowano utworzenie „Parku Narodowego”. Inicjatywa ta jest przykładem współdziałania dla wspólnego dobra. Jest to wspaniały przykład do naśladowania. Dlatego tym bardziej zasmuca mnie fakt, że teren ten jest przedmiotem sporów. Grunty te przecież, zgodnie z obietnicą ówczesnych władz ww. spółki kościelnej należącej do Arcybiskupa Poznańskiego, miały być przekazane mieszkańcom Poznania po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku. Do chwili obecnej nie wypełniono tej deklaracji, a co gorsza trwają postępowania administracyjne, które dążyć mają do pozbawienia Miasta Poznania prawa własności.

Poznańska Malta to obszar o szczególnym, wyjątkowym charakterze. Tutaj mieszkańcy Poznania spędzają wolny czas, odpoczywają, uprawiają sport, czyli robią to, co chcieli robić ich poprzednicy, którzy w ciężkich latach zaborów ofiarowali swoje oszczędności na nabycie tych terenów.
Muszę podkreślić, że do tej pory Drukarnia i Księgarnia Św. Wojciecha odzyskała wiele gruntów. Spory nadal się toczą. Sądzę, że ugodowe unormowanie tych spraw powinno polegać na obopólnej rezygnacji z pewnych działań, by móc skupić się na zakończeniu pewnych spraw. W chwili obecnej nie widzę możliwości zbycia terenu na os. Łokietka, jak również przy placu Wiosny Ludów.

Ponadto, nie widzę uzasadnienia do nabycia przez Miasto Poznań terenów tzw. Traszek Ratajskich, czy torowiska tramwajowego (część Trasy Kórnickiej). Co do torów tramwajowych, to pragnę zaznaczyć, że pełnią one wyłącznie funkcję komunikacyjną. Dlatego nie mogę zgodzić się na żądanie wykupu tego terenu przez Miasto Poznań, które nadal posiada tytuł prawny wynikający z decyzji komunalizacyjnej. Co prawda postępowanie w tej sprawie się jeszcze toczy, ale w dniu 15.07.2015 r. zapadło orzeczenie w I instancji oddalające skargę Drukarni i Księgarni Św. Wojciecha w przedmiocie stwierdzenia jej nieważności. Dlatego też uważam, że zasadnym byłoby nie kierowanie kolejnych żądań przez Drukarnię i Księgarnię Św. Wojciecha wobec Miasta Poznania i wycofanie dotychczas zgłoszonych. W takiej formule gotowy jestem na rozważenie zasadności pozyskania terenu ww. Traszek Ratajskich. Oczywiście, z uwagi na brak ostatecznego i prawomocnego rozstrzygnięcia sądowego w kwestii ważności ww. uchwały, nie jestem w obecnej sytuacji w stanie zaproponować konkretnego rozwiązania czy oferty, ale z całą pewnością uczynię to, jeśli stan prawny ulegnie zmianie.

Toczące się postępowania komplikują wprawdzie uzyskanie kompromisu, ale przy dobrej woli stron jest to możliwe.

Szacunkowa wartość terenów będących w zainteresowaniu Miasta Poznania to kwota około 12.000.000 zł. Tereny będące w zainteresowaniu Kościoła to, według naszych szacunków, ponad 20.000.000 zł. Z uwagi na konieczność realizacji zasady ekwiwalentności koniecznym będzie dokonanie ustaleń, które tereny miałyby podlegać zamianie. Uważam, że kwestia ta i szczegóły mogą być ustalone w drodze spotkań roboczych podległych mi służb z odpowiednimi przedstawicielami właściwych podmiotów kościelnych, jako forma realizacji ustaleń zapadłych na najwyższym szczeblu pomiędzy Waszą Ekscelencją a mną.

II Relacje ekonomiczne pomiędzy Miastem Poznań, Skarbem Państwa a podmiotami kościelnymi
Kolejnym zagadnieniem, które wymaga zaakcentowania to kwestia wzajemnych rozliczeń w dotychczasowych relacjach Miasto Poznań – Kościół Katolicki w sferze różnego rodzaju dotacji, dofinansowania, ulg.

Przeprowadzona analiza środków finansowych, które Miasto Poznań przekazało na rzecz podmiotów kościelnych w ostatnich 5 latach wykazała, że wsparcie na cele konserwatorskie sięgnęło ponad 7.500.000 zł, wsparcie różnego rodzaju imprez kulturalnych to prawie 500.000 zł. Ponadto Miasto Poznań wspiera także inicjatywy kościelne w sferze pomocy społecznej. W roku 2014 było to 9.900.000 zł, a w roku 2015 – 9.600.00 zł.

Miasto Poznań udziela wsparcia również poprzez przywileje w postaci czynszów dla katolickich placówek opiekuńczo-wychowawczych czy oświatowych funkcjonujących w budynkach/lokalach komunalnych.

Przykładem może być np. Publiczne Gimnazjum im. Św. Stanisława Kostki przy ul. Kanclerskiej, które ma ustalony czynsz na poziomie ponad 14.000 zł rocznie; czy też Publiczna Szkoła Podstawowa Nr 1, Publiczne Gimnazjum Katolickiego Stowarzyszenia Wychowawców im. Bł. Natalii Tułasiewicz i Liceum Ogólnokształcące im. bł. Natalii Tułasiewicz przy ul. Mińskiej, gdzie wysokość czynszu wynosi ponad 11.000 zł rocznie.

Miasto Poznań, które także prowadzi takie placówki, a wynajmuje lokale/budynku od podmiotów kościelnych (np. Przedszkole Nr 2, Nr 7 i inne) zobowiązane jest do uiszczania czynszu sięgającego nawet 66.000 zł rocznie. Co więcej, w zakresie VIII LO Miasto Poznań uiszczało czynsz w latach 2012 – 2014 na poziomie prawie 400.000 zł rocznie, a wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z tego obiektu za okres od 2007 do 2012 roku wyniosło 4.500.000 zł, czyli prawie 900.000 zł/rok.

Do tego dochodzą także ww. dotacje oświatowe, które w latach 2009 – 2015 wyniosły ponad 116 mln zł. Kwoty te pochodzą także z budżetu Skarbu Państwa, ale to tym bardziej należy mieć na względzie przy analizowaniu problematyki dotyczącej np. Szkoły Baletowej. Jak widać, zarówno Miasto Poznań jak i Skarb Państwa nie uchylają się od wspomagania oświaty kierowanej przez Kościół Katolicki. Bardzo martwi mnie brak symetrii w tym obszarze. Skoro zarówno Miasto Poznań jak i Kościół Katolicki realizują zadania w obszarze oświaty, to roszczenia związane z VIII LO i Szkołą Baletową nie powinny zostać sformułowane.

Uważam również, że czynsz pobierany za użytkowanie gruntów pod Kolejkę Maltankę powinien mieć wymiar symboliczny. Przecież kolejka ta służy dzieciom. Dzięki tej atrakcji rodzice (czasami dziadkowie) spędzają z małymi dziećmi czas. Kolejka Maltanka służy umacnianiu więzi rodzinnych. Do budowania i wzmacniania rodziny nawołuje niezmiennie w swoim nauczaniu Kościół Katolicki.

W związku z powyższym, proponuję, by w zakresie udostępniania nieruchomości na cele publiczne przyjąć zasadę wzajemnego udostępniania za symboliczną kwotę czynszu lub zasadę udostępniania na zasadach rynkowych.

Martwi mnie kazus Szkoły Baletowej, która na mocy orzeczeń sądowych zobowiązana została do opuszczenia dotychczas zajmowanego budynku przy ul. Gołębiej. Zbliża się czas, kiedy ma nastąpić ta eksmisja. Skarb Państwa zobowiązany został do uiszczenia 5.000.000 zł (bez odsetek) z tytułu bezumownego korzystania. Z rozmów z Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wiem, że bliskie jest porozumienie za kwotę ok. 10.000.000 zł i wówczas będzie możliwe zamknięcie tego tematu. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego uiszcza obecnie czynsz w wysokości 70.000 zł miesięcznie za korzystanie z nieruchomości będącej własnością Archidiecezji. Mam nadzieję, że Szkoła Baletowa będzie mogła nadal funkcjonować w tym miejscu, bowiem jest to jedna z nielicznych tego typu szkół w Polsce.

Na zakończenie tego pisma, chciałbym podkreślić, że jestem zwolennikiem transparentności i jawności w działaniach przedstawicieli władzy i urzędników. Jest to szczególnie ważne w przypadku wydawania publicznych pieniędzy. Poznaniacy mają prawo wiedzieć, na co wydawane są publiczne pieniądze. Poznaniacy mają również prawo uzyskania pełnej i rzetelnej informacji o wzajemnych rozliczeniach pomiędzy Miastem Poznaniem i Kościołem Katolickim.

Jako Prezydent Miasta Poznania wybrany przez mieszkańców miasta w demokratycznych wyborach zobowiązany jestem do informowania mieszkańców o wszystkich aspektach działalności organów władzy w mieście. Zobowiązuje mnie do tego przede wszystkim Konstytucja RP, która w art. 61 stanowi, że „Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.”

Wierzę, że Ksiądz Arcybiskup wykaże zrozumienie dla mojej postawy w tym zakresie i będzie kontynuował rozmowy w opisanych sprawach.

Z wyrazami szacunku