KALENDARIUM POZNAŃSKIE – 14 GRUDNIA

Słońce w znaku Strzelca

Imieniny obchodzą: Izydor, Jan, Agnellus, Alfred, Arseniusz, Druzus, Eutropia, Gorzysław, Heron,Jan, Nahum, Nikazjusz, Nikazy, Noemi, Pompejusz, Sławobor, Spirydion, Teodor, Wenancjusz, Wenanty, Wiator i Zozym.

Cytaty na dziś:

• Bezsens często tkwi nie w książce, lecz w umyśle czytelnika. Fiodor Dostojewski
• Pustą głową łatwiej jest potakiwać. Wiesław Trzaskalski

KALENDARIUM POZNAŃSKIE

1283 Na zamku poznańskim znaleziono martwą żonę Przemysła II księżną Ludgardę. Okoliczności jej nagłego zgonu po dziś dzień owiane są tajemnicą.

Dziesięć lat wcześniej młodziutki, bo dopiero szesnastoletni Przemysł przybył na dwór księcia pomorskiego Barnima I do Szczecina, gdzie zadurzył się w 12 letniej wnuczce gospodarza, księżniczce Ludgardzie.

Być może młodzi nieświadomie realizowali plany swoich opiekunów, dążących poprzez ten mariaż do zacieśnienia sojuszu wielkopolsko – pomorskiego przeciw wzrastającej w potęgę Brandenburgii.

Tak, czy inaczej Przemysł zakochał się w Ludgardzie i niemal natychmiast ją poślubił. Początkowa idylla trwała krótko.

Z czasem życie księżnej przerodziło się w prawdziwe piekło, a powodem narastającego konfliktu była sprawa sukcesji. Ludgarda nie mogła dać Przemysłowi upragnionego dziedzica, a przecież władca bez następców był zaledwie panem tymczasowym. Mało tego – nie dała mu nawet córki. Zgodnie z panującymi w wielkim świecie regułami, poznańskiemu księciu pozostawało do wyboru zabicie żony albo separacja, odesłanie jej do klasztoru i później żmudne dążenie do unieważnienia małżeństwa.

Okoliczności śmierci Ludgardy do dziś pozostają niejasne. Najpopularniejsza wersja wykluczała osobisty udział Przemysła w zbrodni, pozostawiając mu jedynie rolę inicjatora.

Małgorzata Klunder, autorka kryminału Mord na zamku (2003), sugeruje, że winną śmierci Ludgardy była Jadwiga Bolesławówna, przyszła żona Władysława Łokietka. Według meklemburskiego kronikarza Ernsta von Kirchberga, który wzmiankę na ten temat sporządził około 1370 roku, za śmiercią Ludgardy stała jej teściowa.

Znamy kilka literackich inspiracji legendą:

Franciszek Karpiński, znany sentymentalny poeta, zainspirowany opowieścią o odrzuconej i zamordowanej królowej, napisał przepiękną Dumę Lukierdy (1782), utwór, który można uznać za jeden z pierwszych zapowiadających zmianę wrażliwości i nastrojów w kulturze polskiej. Duma Lukierdy jest stylizowaną „rekonstrukcją” pieśni, o której poeta przeczytał w kronice Długosza.

Tak według poety miałaby użalać się nad swoim losem Ludgarda, wrażliwa i delikatna kobieta, której obce są miejskie mury, raczej pociąga dzika przyroda, rozwichrzone lasy.

O Ludgardzie i Przemyśle klasycystyczną (i niezbyt udaną) tragedię napisał Ludwik Kropiński (Ludgarda. Tragedia w pięciu aktach), a ponoć i Adam Brodziński miał podobny zamiar: dzieło jednak nie powstało.

Maria Lisiecka w zbiorze Z przeszłości Poznania. Legendy i opowiadania (1916) nazywa Ludgardę pieszczotliwie Luteńką, tak, jak według autorki nazywali ją bliscy, także małżonek, którego decyzję tłumaczy zmąceniem zmysłów i politycznymi intrygami na dworze. W tej wersji Ludgardę dusi jej dwórka, Krystyna, złotym łańcuchem, w którym ta miała przyjąć w komnacie Przemysła…

Według innych legend duch Ludgardy krążył po zamku Przemysła, dopóki ten nie runął ostatecznie. Potem księżna rozpłynęła się w eterze…

[Źródła: Marcin J. Januszkiewicz, Adam Pleskaczyński, Podręcznik Poznańczyka, albo 250 dowodów wyższości Poznania nad resztą świata, Poznań 2002, http://kolektywbibianny.wordpress.com]

Być może Ludgarda zamordowana została w poznańskim zamku królewskim. Budowany na Wzgórzu Przemysła zamek ze względu na kontrowersyjną architekturę  nazywany jest zemstą Ludgardy.

14 grudnia 1831 roku Mickiewicz odwiedził siedzibę Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego (landszaftę), które mieściło się w nieistniejącym już dziś budynku przy ul. Wrocławskiej, w tamtym czasie jednej z ważniejszych i bardziej uczęszczanych tras w Poznaniu.

Spotkał się zapewne z Józefem Grabowskim, który wówczas tam urzędował i pomagał poecie sprowadzić do Wielkopolski jego brata Franciszka. Wincenty Turno z Objezierza pisał do ojca: Wróciłem w tej chwili z Poznania, gdzie dziś  byłem dla zapłacenia w landszafcie. Widziałem się tam z Adamem Mickiewiczem, po którego jutro posyłam (cyt. za: Maciejewski Jarosław, Mickiewicza wielkopolskie drogi. Rekonstrukcje i refleksje. Poznań 1972., s. 366).

W XX wieku, w latach międzywojennych, kamienicę Towarzystwa Kredytowego zburzono i przedłużono ul. Podgórną w kierunku mostu św. Rocha; odsłoniło to ogród znajdujący się na zapleczu klasztoru Jezuitów.

Źródło: Na tropach Mickiewicza, Joanny Zuzek, i Jerzego Borowczyka, Regionalistyka Literacka, http://www.regiolit.amu.edu.pl/

1883 Urodził się Stanisław Fenrych polski przedsiębiorca, założyciel przedsiębiorstwa Pudliszki.

W 1919 r. razem ze szwagrem Zygmuntem Mikulskim i bratem Tadeuszem odkupił od Urzędu Ziemskiego podupadający i wyeksploatowany majątek Pudliszki obejmujący oprócz Pudliszek także wsie Kokoszki, Karzec, Ziemlin, Kuczynę i Kuczynkę, w tym tartak, cegielnię, gorzelnię i mleczarnię. Majątek należał przed wojną do Hermana Kennemanna, ale po powstaniu wielkopolskim jego spadkobiercy zdecydowali się wyemigrować do Niemiec, czego warunkiem była sprzedaż majątku na rzecz Urzędu Ziemskiego.

Już w tym samym roku Fenrych zaczął produkcję marmolady i powideł oraz uruchomił gorzelnię, tartak i cegielnię. W następnych latach w majątku zakładał sady owocowe oraz plantacje truskawek, malin, agrestu, porzeczek, groszku, szparagów, fasoli szparagowej i marchwi. W ciągu następnych lat doprowadził majątek do rozwoju, wprowadzając innowacyjne rozwiązania, m.in. zaczął wynajmować obory z wyżywieniem i opieką weterynaryjną dla krów okolicznych gospodarzy w zamian za zakup ich mleka, co pozwoliło mu na pozyskiwanie wysokogatunkowego surowca o kontrolowanej jakości, z którego produkowano sery twarogowe sprzedawane w wielu regionach kraju, krówki eksportowane do Francji i Czech oraz masło w puszkach eksportowane do USA.

W 1923 roku założył fabrykę przetwórstwa produktów rolnych, pakowanych następnie w puszki, oraz nową mleczarnię i fermę kur.. Działalność Fenrycha w zakresie sprzedaży konserwowych warzyw była prowadzona w oparciu o technologię szeroko stosowaną w USA od pierwszej połowy XIX w., jednak na ziemiach polskich pojawiła się ona dopiero na początku XX w. i nie była popularna. Na zamówienie armii francuskiej Fenrych uruchomił suszarnię owoców, a tuż przed II wojną światową planował budowę huty szkła opakowaniowego.

Zakład rozwijał się także technologicznie, wprowadzając m.in. częściową mechanizację pakowania. Na stanowisku doradców pracowali od 1925 r. w Pudliszkach prof. Tadeusz Chrząszcz oraz późniejszy rektor Akademii Rolniczej w Poznaniu Józef Janicki. Rozwój przedsiębiorstwa i okolicznych gospodarstw spowodowały konieczność ściągania pracowników sezonowych z innych regionów Polski, dla których powstało szerokie zaplecze socjalne.

Chcąc zwiększyć produkcję przecieru pomidorowego, Fenrych wysłał współpracowników w poszukiwaniu nasion odpowiednich odmian pomidorów m.in. do Wielkiej Brytanii, skąd przywieźli oni przepis na nieznany wówczas w Polsce keczup. W 1927 r. Fenrych zaczął produkować i sprzedawać keczup jako pierwszy w Polsce, a produkt szybko zdobył sobie popularność i od 1928 r. był produkowany na skalę przemysłową. Oprócz keczupu zakłady produkowały także podwójnie zagęszczony przecier i soki w butelkach, a wysoka sprzedaż skłoniła Fenrycha do zwiększenia areału pomidora kosztem m.in. buraka cukrowego. W 1929 r. Fenrych gościł prezydenta Ignacego Mościckiego, który stawiał gospodarstwo w Pudliszkach za wzór.

W swoich zakładach zapewnił pracownikom mieszkania służbowe, do których doprowadzono energię elektryczną, hotel dla pracowników sezonowych, punkt opieki nad dziećmi, gabinet lekarski, ochotniczą straż pożarną i dowozy pracownicze, a jego żona zorganizowała bibliotekę wiejską. W Pudliszkach gościł Jerzy Kossak, który malował tamtejsze konie i poseł Stanisław Mikołajczyk[6].

W 1939 r. w Pudliszkach działali niemieccy sabotażyści. Po agresji niemieckiej na Polskę Fenrych z żoną odmówili podpisania volkslisty, ale dzięki interwencji niemieckich pracowników uniknęli śmierci i zostali wysiedleni w grudniu do Tarnowa. Po zakończeniu wojny władze odmówiły im zwrotu przedsiębiorstwa i domu, odmawiając nawet wstępu do powiatu gostyńskiego. Zakłady i pałac w Pudliszkach upaństwowiono w ramach reformy rolnej, a Fenrychowie po krótkim okresie pobytu w Rawiczu osiedli w Lesznie. Pomimo nacjonalizacji majątku otrzymał od Władysława Gomułki propozycję organizacji przemysłu owocowo-warzywnego na Ziemiach Odzyskanych, ale odmówił. Wkrótce potem Fenrych otworzył w Lesznie sklep nasienny, jednak podupadł na zdrowiu i znalazł się na utrzymaniu żony, która wróciła do pracy księgowej, a w sklepie zatrudniła sprzedawcę. Zmarł 27 października 1955 w sanatorium w Kościanie i został pochowany w Lesznie.

Źródła: Andrzej Miałkowski, Stanisław Fenrych – pionier przemysłowego przetwarzania owoców i warzyw w Polsce, http://www.muzeum.gostyn.pl/i/rocznik/2014/079_MialkowskiA.pdf, Mateusz Golembka. https://kulturaupodstaw.pl/wszystkie-pomidory-fenrycha

1893 Zmarł w Poznaniu Edmund Callier, historyk i publicysta, uczestnik powstania styczniowego w 1863 r.

Callier od 1843 r. uczęszczał do niemieckiego gimnazjum w Poznaniu, później “uczył się handlu”, lecz bez powodzenia. Podczas wojny szlezwickiej (1848-1850) wstąpił do armii pruskiej. W 1854 r. udał się pieszo do Francji gdzie wstąpił do Legii Cudzoziemskiej. Brał udział w wojnie krymskiej, walczył pod Sewastopolem, gdzie dosłużył się stopnia sierżanta i zasłużył sobie na obywatelstwo francuskie.

W 1859 r. wrócił do Poznania, uczył języków obcych, ogłaszał wspomnienia w pismach polskich i zagranicznych. W powstaniu styczniowym od maja do sierpnia 1863 r. stoczył kilkanaście bitew i potyczek. Zasłynął jako znakomity dowódca, wykazując nieprzeciętne zdolności prowadzenia walki partyzanckiej.

Resztę życia spędził w Poznaniu. W 1866 r. wydał wspomnienia (napisane w wiezieniu) pt. “Trzy ustępy z powstania” (z 7 planami i mapą woj. mazowieckiego).

Był administratorem “Dziennika Poznańskiego”, założył też księgarnię antykwaryczną i wydawał pismo “Tygodnik Wielkopolski”. Był autorem licznych prac o tematyce geograficzno-historycznej. Zmarł w Poznaniu 14 grudnia 1893 r. jako katolik. Pogrzeb jego był narodową manifestacją społeczeństwa wielkopolskiego, oddaniem mu hołdu za to, co zdziałał dla ojczyzny. Jego nazwisko nosi ulica w Poznaniu i w Szamotułach.

1922 Z inspiracji Zygmunta Zaleskiego i Cyryla Ratajskiego powstało Towarzystwo Miłośników Miasta Poznania.

Prezydent przystąpił do niego jako członek dożywotni, co wiązało się z płaceniem najwyższych składek rocznych. [Andrzej Zarzycki, Cyryl Ratajski, w: Kronika Miasta Poznania, nr 1/1989, s. 14]

1946 Na wielkim koncercie dla pracowników Zakładów H. Cegielski wystąpił chór Miniaturka. Po występie ukazała się pierwsza recenzja prasowa.

Krytyk Głosu Wielkopolskiego pisał: „Chór dysponuje ładnymi, dość dobrze wyszkolonymi głosami. Z największym aplauzem zebranej publiczności  spotkały się solowe występy śpiewaka Stefana Stuligrosza. Opracowanie muzyczne spoczywało w rękach Jerzego Kurczewskiego, literackie w rękach Jarosława Maciejewskiego. Należy jeszcze dodać, że umiejętna, dowcipnie prowadzona przez Stefana Stuligrosza konferansjerka była uzupełnieniem owej udanej imprezy harcerskiej. [Źródło: Ryszard Danecki, Od Smakosza do Fregaty. Na szlaku poznańskiej cyganerii artystycznej, Oficyna Wydawnicza G&P, Poznań 2010, s. 13]

1962 Powołano instytucję – poznański Pałac Kultury.

Zamek Cesarski w Poznaniu, w którym mieścił się Pałac Kultury – obecnie Centrum Kultury Zamek, fot: Radosław Maciejewski, fotoportal.poznan.pl, zdjęcia czarno-białe – archiwum CK Zamek

2014 O godzinie 22:23 z zajezdni przy Madalińskiego po raz ostatni wyjechał tramwaj obsługujący nocną linię 201.

Decyzja o jej budowie zapadła w 1946 roku, dwa lata później została oddana do użytku. Zajezdnia składała się z ośmiotorowej hali, do której tramwaje wjeżdżały tyłem (mieściło się w niej czterdzieści pięć wagonów0, budynku warsztatowo – socjalnego, bloku mieszkalnego dla pracowników, podstacji trakcyjnej oraz myjni.  [Źródło: Magdalena Mrugalska – Banaszak, Poprawiamy stosunki Międzyludzkie, Wilda w czasach PRL, Wydawnictwo Miejskie Posnania, Fundacja Spot, Poznań 2017]

ZDARZYŁO SIĘ 14 GRUDNIA

1503 Urodził się Nostradamus (Michel de Nostre – Dame), francuski archeolog i lekarz.

1546 Urodził się Tycho de Brahe, duński astronom. Jego obserwacje stworzyły podstawę dla prawa Keplera o prawidłowościach ruchu planet. Był przeciwnikiem kopernikowskiego systemu heliocentrycznego.

1658 Polska kawaleria pod wodzą Czarnieckiego przeprawiła się przez cieśninę morską w Danii. Wydarzenie to, opisane przez Jana Chryzostoma Paska, zostało uwiecznione w polskim hymnie narodowym.

1799 Zmarł George Washington, amerykański bohater narodowy. Współtwórca Stanów Zjednoczonych, 1 prezydent USA (1789-1796).

1900 W Berlinie Max Planck przedstawił swoją teorię kwantów. Udowodnił, że wbrew temu, co dotychczas sądzono energia nie jest emitowana w sposób ciągły, lecz jedynie w określonych porcjach zwanych kwantami energii. Wartość kwantów jest wprost proporcjonalna do ich częstotliwości.

1901 Urodził się Feliks Stamm, trener, twórca sukcesów boksu polskiego.

1901 Urodził się Kazimierz Michałowski, archeolog, kierownik polskiej stacji w Kairze.

1906 Niemcy przekazali do użytku swój pierwszy okręt podwodny U – 1 nazwany „szarym wilkiem”.

1911 Pierwsza ekspedycja prowadzona przez Roalda Amundsena osiągnęła biegun południowy.

1918 Kobiety w Wielkiej Brytanii po raz pierwszy mogły głosować w wyborach, prawo to dostały panie po trzydziestce.

1947 Urodziła się Jane Birkin, aktorka angielska, zauważona w 1965 roku w odważnym „Powiększeniu” Michelangelo Antonioniego. Później wyjechała do Francji, gdzie była związana z piosenkarzem Sergem Gainsbourgiem, wylansował także kilka piosenek „Je t’ aime, moi non plus”.

1950 Uchwała Prezydium Rządu w sprawie budowy metra w Warszawie.

1950 Zgromadzenie Ogólne ONZ powołało Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców.

1956 Nagrano pierwszy odcinek powieści radiowej „Matysiakowie”.

1963 Urodził się Siergiej Bubka – ukraiński lekkoatleta, złoty medalista olimpijski w Seulu, jako pierwszy przekroczył wysokość 6,1 m.

1968 Urodził się Jolanta Fraszyńska, polska aktorka filmowa i teatralna.

1970 Urodziła się Anna Maria Jopek, polska piosenkarka.

1972 W Londynie odbyła się premiera filmu “Born To Boogie” o grupie T.Rex w reżyserii Ringo Starra. Film składał się z fragmentów koncertów grupy T.Rex przeplecionych surrealistycznymi scenami z udziałem Marka Bolana, Mickeya Finna, Ringo Starra i Eltona Johna. Materiał koncertowy T.Rex pochodził z ich dwóch występów na Wembley 18 marca 1972 roku – dwukrotnie oglądnęło ich 100 tysięcy widzów.

http://www.youtube.com/watch?v=dDbDYgB3k98

1977 W Nowym Jorku odbyła się premiera filmu “Gorączka sobotniej nocy” z udziałem Johna Travolty i z muzyką m.in.: The Bee Gees. Z soundtracka pochodzą takie hity jak: “Staying Alive”, “More Than A Feeling”.

http://www.youtube.com/watch?v=s_PVPu1EKr4&feature=related

1979 Urodził się Michael Owen, angielski piłkarz.

1981 Izrael dokonał aneksji syryjskich Wzgórz Golan i Strefy Gazy.

1985 Nr 1 amerykańskiej listy przebojów “Saving All My Love For You” – Whitney Houston. Był to jej pierwszy hit na topie magazynu “Billboard”.

1995 W Paryżu prezydenci Bośni, Chorwacji i Serbii podpisali dokumenty pokojowe, na mocy których zakończono wojnę w Serbii.

1996 Numer 1 brytyjskiej listy przebojów: “A Different Beat” – Boyzone.

2002 49 mln dol. był wart ładunek luksusowych samochodów, który poszedł na dno, gdy norweski statek “Tricolor” zderzył się we mgle na kanale La Manche z innym kontenerowcem. Sam “Tricolor” wart był ok. 40 mln dol. Załogę uratowano.