KALENDARIUM POZNAŃSKIE – 20 LUTEGO

20 LUTEGO Słońce w znaku Ryb

Urodzonych 20 lutego cechuje szlachetność i dobroduszność. Odznaczają się umysłem chłonnym, otwartym na wszelkie nowości. Fascynuje ich parapsychologia i metafizyka. Są życzliwi w stosunku do całego otoczenia, o ile nie prześladują ich większe kłopoty są pogodni i weseli. Ogromną wagę przywiązują do uczucia i ono determinuje ich działanie. Przesunięcie środka ciężkości w kierunku ducha powoduje, że szereg ich koncepcji jest mało praktycznych.

KALENDARIUM POZNAŃSKIE

1554 Zygmunt August zatwierdził ustawy poznańskiego bractwa kurkowego.

1806 Urodził się Maciej Palacz, chłop z Górczyna, działacz niepodległościowy.

W 1836 został wybrany sołtysem Górczyna. Urząd ten sprawował aż do 1846 roku. W 1845 został członkiem Związku Plebejuszy, z ramienia którego organizował powstanie wśród wielkopolskich chłopów.

Po aresztowaniu Karola Libelta i Ludwika Mierosławskiego w lutym 1846 stanął na czele górczyńskich chłopów w nocy z 3 na 4 marca w ramach powstania. Oddział oczekiwał rozkazu ataku na Poznań, polecenia jednak nigdy nie wydano, zaś Palacza wraz z innymi powstańcami aresztowano. Po aresztowaniu osadzono go w Moabicie, gdzie przez dwa lata oczekiwał na proces. W dniu 2 grudnia 1847 w ramach procesu polskich powstańców skazano go na dwa lata więzienia zaliczając na poczet kary okres spędzony w areszcie.

Po wyjściu na wolność, jeszcze w 1847 roku, Palacz zaangażował się w akcje niepodległościowe będąc między innymi członkiem deputacji, która 3 marca 1848 do króla Prus z ramienia Komitetu Narodowego w Poznaniu. Po wybuchu powstania w maju stanął na czele oddziału walczącego w okolicach Kórnika.

Po zakończeniu Wiosny Ludów z tego powodu prześladowany był przez pruską administrację. Nie przeszkodziło mu to jednak w byciu współtwórcą Ligi Polskiej w której pełnił funkcję członka Dyrekcji Głównej. W latach 1849-1855 był posłem do pruskiego parlamentu, gdzie działał w kole posłów polskich.

Fragmenty wiejskiej zabudowy na Górczynie, fot: wikipedia

Pętla tramwajowa na Górczynie – rok 1973, fot. Stanisław Wiktor – Cyryl

1855 Zmarł Jędrzej Moraczewski, poznański historyk i działacz społeczny.

Pochodził z rodziny ziemiańskiej, studiował prawo na uniwersytetach w Lipsku i Heidelbergu oraz na Uniwersytecie Warszawskim. Brał czynny udział w powstaniu listopadowym, uczestniczył w konspiracji wielkopolskiej 1846 r. (Centralizacja Poznańska), był członkiem Komitetu Narodowego w powstaniu wielkopolskim 1848 r.

Założyciel Towarzystwa Zbieraczów Starożytności Krajowych w Szamotułach działającego w latach 1840-46, prowadzącego badania archeologiczne na terenie Wielkopolski, ewidencjonującego i kolekcjonującego zabytki przeszłości.

W latach 1841-1843 brał udział w cyklu wykładów – odczytów publicznych, zorganizowanych z inicjatywy Tytusa Działyńskiego w Sali Czerwonej Pałacu Działyńskich w Poznaniu, gdzie prowadził wykłady z zakresu historii Polski i Słowiańszczyzny. Karol Libelt wykładał estetykę, Teodor Teofil Matecki – fizyki i chemii, Jakub Krotowski-Krauthofer – metodologię prawa, I. Lipski – agronomię, a Fabian Sarnecki uczył malarstwa.

1894 Urodził się Jarosław Iwaszkiewicz, polski poeta, prozaik, dramatopisarz, eseista, tłumacz. W latach PRL-u był także posłem z województwa poznańskiego.

Należał do grona młodych poetów, skupionych wokół czasopisma „Pro arte et studio” i kabaretu Pikador – zaczątku grupy poetyckiej Skamander; współredaktor pisma polskich ekspresjonistów „Zdrój”, po wojnie prezes zarządu głównego Związku Literatów Polskich.

W swojej książce „Podróże z Polski” (1977) sporo miejsca poświęca pobytom w Poznaniu i okolicach. Przecież od 1952 roku do końca życia był posłem na Sejm PRL z okręgu poznańskiego. W pierwszych dniach po wojnie na krótko osiedlił się w naszym mieście. Wtedy to na walnym zebraniu literatów został wybrany na redaktora naczelnego dwutygodnika „Życie Literackie” ukazującego się w stolicy Wielkopolski.

W tym właśnie piśmie w numerach 13 i 14 opublikował opowiadanie „Młyn nad Lutynią”, którego akcję zlokalizował koło Jarocina […] Gdy go powołano na prezesa Zarządu Głównego Literatów Polskich musiał jesienią 1946 roku opuścić Poznań.

Swoje 69 urodziny (fetowane 18 lutego 1962 r), oraz 85 w 1979 r Jarosław Iwaszkiewicz postanowił obchodzić w Poznaniu. W 1962 roku literat fetowany był podczas wieczoru w Klubie Od Nowa przy ul. Wielkiej i podczas kolacji w Hotelu Bazar. Laudację wygłosił poeta Ryszard Danecki, wspominając wiersz „Warkocz Jesieni”, który został napisany przez Iwaszkiewicza podczas Konkursu Wieniawskiego w 1953 r. oraz Lato 1932 – wiersz jedenasty. [Zdjęcie: Wręczenie nagrody im. Stanisława Piętaka. Od lewej: Jarosław Iwaszkiewicz, Marian Grześczak. Warszawa, 1975 r. Foto: grzesczak.pl]

Powyżej – ul. Wielka – dawny klub Od Nowa – rok 2011 Foto: Cyryl – Kolekcja Jerzego Nowakowskiego

1940 W Poznaniu urodziła się aktorka Emilia Krakowska. Znana m.in z roli Jagny w filmie “Chłopi”,  grała także w  serialu “Na dobre i na złe”.

W wywiadzie dla miesięcznika Dialog mówiła: Miałam to szczęście, że od wczesnego dzieciństwa pochylali się nade mną wspaniali ludzie  – O tym, że w przyszłości pragnę zostać aktorką oznajmiłam mamie w wieku ośmiu lat. I plany te zyskały akceptację. Dla niej zawsze byłam cudownym dzieckiem, chociaż wielu wujków z ubolewaniem kiwało głową, martwiąc się o moją maturę…

To, jakim jestem człowiekiem, zawdzięczam w bardzo dużym stopniu właśnie mamie. Wiadomo – “czym skorupka za młodu…. ” Wcześnie zaczęłam oglądać wystawy plastyczne i chodzić do Filharmonii (chociaż na początku zasypiałam…), następnie były kursy tańca, później szkoła baletowa.

W liceum poznałam czołówkę współczesnej polskiej literatury podczas słynnych “czwartków literackich”, kiedy to Lepold Staff przedstawiał Tadeusza Różewicza jako “wielką nadzieję polskiej poezji “. W moim rodzinnym Poznaniu wychowano mnie w atmosferze umiłowania kultury oraz szacunku dla tradycji i autorytetów. Myślę, że miałam wielkie szczęście!

1942 W nocy z 20 na 21 lutego Garbary spowiła chmura dymu. W ciągu jednej nocy spłonęła ciepła odzież dla żołnierzy Wehrmachtu, którzy utknęli w rosyjskim śniegu i mrozie.

Na ul. Szyperskiej, nad brzegiem Warty stoi dziś nowe osiedle. W czasie II wojny był tu port rzeczny. Niemcy urządzili w nim magazyny zaopatrzeniowe dla Wehrmachtu, które już latem 1940 r. znalazły się na celowniku dowództwa Armii Krajowej. Na początku 1942 zaplanowano akcję dywersyjno-sabotażową. Porucznik Czesław Surma przekazał wtedy dowódcy Lotnego Oddziału Dywersji Bojowej, poznaniakowi, starszemu sierżantowi Michałowi Garczykowi (pseud. “Kuba”) informację, że w magazynach są wielkie ilości ciepłej odzieży dla – pobitego po raz pierwszy pod Moskwą – Wehrmachtu.

To musiał być ważny dla Niemców obiekt, bo rozkaz przeprowadzenia akcji pod kryptonimem “Bollwerk” wydał z Londynu Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski. Garczyk zorganizował dwunastoosobowy lotny pluton. Konspiratorzy przygotowali ręcznie skręcane ze słomy lonty. Wciągnęli do pracy konspiracyjnej robotników portu i “Ślepego Antka” – Antoniego Gąsiorowskiego, juchtę (przywódcę) eki z Chwaliszewa z jego czterema kumplami. Nikt nie znał tak dobrze terenu akcji jak juchta z Garbar. Na trzy dni przed nią został zaprzysiężony do AK.

Grupa bojowa “Kuby” zakradła się do magazynów w nocy z 21 na 22 lutego 1942. Zakładali lonty i zapalniki z opóźnionym zapłonem w najważniejszych miejscach portu. Nad ranem podpalili lonty. Niemcy oszacowali swoje straty na 1,5 mln marek. Zdaniem historyków szkody były jeszcze większe.

Okupanci sądzili początkowo, że pożar wywołało zwarcie instalacji elektrycznej. Dopiero śledztwo gestapo ustaliło, że magazyny padły ofiarą dywersantów.

W wyniku tej udanej akcji armia niemiecka poniosła ogromne straty – magazyny były bardzo zasobne, spłonęło zaopatrzenie dla wojska niezbędne na froncie wschodnim w czasie rosyjskiej zimy: narty, buty, ciepła odzież pochodzące ze zbiórki prowadzonej niemal w całej Rzeszy o szacunkowej wartości 1,5 mln ówczesnych marek. „Bollwerk” znacząco przyczynił się do opóźnień w zaopatrzeniu wojsk niemieckich na wschodnim froncie w najbardziej dla nich newralgicznym okresie. Po akcji Gestapo ze szczególną zajadłością ścigało jej wykonawców.

Gestapo aresztowało 70 członków grupy Garczyka. Wielu z nich zginęło w trakcie brutalnych przesłuchań, innych stracono. Sierżant Garczyk zginął na Młyńskiej. “Ślepy Antek” – w czasie przesłuchania z zawiązanymi rękoma rzucił się do gardła jednego z gestapowców i przegryzł mu tętnicę.

Napis na pamiątkowym obelisku głosi: “Na rozkaz gen. Władysława Sikorskiego, w dniu 21 lutego 1942 oddział dywersji bojowej Związku Odwetu “Kuba”, w brawurowej akcji “Bollwerk”, dokonał spalenia obiektów magazynów portu rzecznego, zadając okupantowi dotkliwe straty. W odwecie za tę akcję hitlerowcy stracili w Poznaniu i w Warszawie szereg poznaniaków, żołnierzy Armii Krajowej”. Na pomniku widnieją nazwiska wszystkich uczestników akcji. [na podstawie materiałów na stronie www.ipn.gov.pl]

1944 W obozie koncentracyjnym w Gross-Rosen zginął Florian Marciniak, dowódca konspiracyjnej organizacji harcerskiej Szare Szeregi.

Od września 1939 był członkiem Konspiracyjnej Naczelnej Rady Harcerskiej a następnie Naczelnikiem Harcerzy. (ur. 4.05.1919).

Urodził się 4 maja 1915 w Gorzycach pod Czempiniem. W 1934 zdał maturę w Państwowym Gimnazjum im. Jana Kantego w Poznaniu. W latach 1934-1938 studiował prawo na Uniwersytecie Poznańskim, potem pracował w Banku Związku Spółek Zarobkowych w Poznaniu.

Z chwilą wybuchu wojny pracował w Pogotowiu Harcerzy w Poznaniu. Po ewakuacji wojska i władz z miasta przedostał się 8 września 1939 do Warszawy, gdzie został komendantem Wojennego Pogotowia Harcerzy. Tuż przed kapitulacją stolicy – 27 września 1939 – otrzymał nominację na naczelnika “Szarych Szeregów” – organizacji zakonspirowanego harcerstwa męskiego. Był nim, aż do aresztowania 6 maja 1943.

Wywarł duży wpływ na program wychowawczy i plany działania tajnej organizacji. Wprowadził w “Szarych Szeregach” zasadę “wychowania przez walkę” w ramach programu “Dziś – Jutro – Pojutrze”.

2000 Zmarł Tadeusz Wesołowski (Stary Puchacz), harcmistrz ZHP, powstaniec wielkopolski, ułan Piętnastego Pułku ranny w kampanii wrześniowej, żołnierz AK. Najstarszy harcerz w Wielkopolsce.

Wcale nie wygląda na żywą legendę: mieszkał w oficynie przy ul. Strzałowej, do harcówki na Cytadelę chodził pieszo, a latem najlepiej czuł się w krótkich spodenkach.

W lutym1945 za zgodą władz i w porozumieniu z Kuratorium przystąpił wraz z Wincentym Zyffertem i Kazimierzem Izydorkiem do reaktywowania harcerstwa na terenie szkoły przy ul. Marii Magdaleny. Stan ilościowy ciągle się zwiększał, aż osiągnął liczbę 300 harcerzy. Pierwszą powojenną przygodę przeżyli oni 15 kwietnia w Strzeszynie na wycieczce połączonej z podchodami. W związku z tak dużym wzrostem 4 PDH 22 kwietnia 1945 r. podzielono ją na 6 „kolorowych” drużyn i powołano IV Hufiec im. Władysława Jagiełły. Komendantem Hufca został phm. Tadeusz Wesołowski. [Źródło: materiały na stronie www.staremiasto.zhp.wlkp.pl]

ZDARZYŁO SIĘ 20 LUTEGO

1454 Delegacja Związku Pruskiego złożyła królowi Polski Kazimierzowi Jagiellończykowi prośbę o włączenie ziem pomorskich do Korony.

1530 Koronacja Zygmunta Augusta na króla Polski. Jedyna w historii Polski koronacja vivente rege (koronacja nowego władcy za życia wciąż panującego starego).

1811 Austria poinformowała świat o swym bankructwie.

1872 Otwarcie Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku.

1872 Silas Noble i James P. Cooley opatentowali maszynę do produkcji wykałaczek.

Dłubanie w zębach w celu usunięcia spomiędzy nich resztek jedzenia, szczególnie przed wstaniem od stołu, nie należy w naszej kulturze do dobrych manier. Ten ważny zabieg higieniczny ma jednak, jak odkryli niedawno uczeni, tak długą historię, że wykałaczka uchodzić może za jedno z pierwszych narzędzi używanych przez naszych przodków. Dwaj amerykańscy uczeni, antropolog Peter Ungar oraz profesor anatomii Mark Teaford stwierdzili, że analiza zębów – zarówno ich oryginalnej struktury, jak i śladów zużycia – dostarcza ważnych informacji na temat sposobu odżywiania się danego gatunku. W przypadku naszych kopalnych przodków, takich jak Homo erectus, jest to główne, jeśli nie jedyne źródło tej informacji. A sposób odżywiania się ma ścisły związek z ogólnym stylem i warunkami życia naszych praprzodków. Studiując liczący sobie blisko 2 miliony lat ząb trzonowy Homo erectus, znaleziony w słynnym Olduvai Gorge w Tanzanii, Ungar i Teaford dostrzegli na jego emalii charakterystyczne poziome rowki, najwyraźniej powstałe w wyniku wielokrotnego użycia wykałaczek. Ślady sugerują, że właściciel zęba często jadał mięso, gdyż właśnie ono, ze względu na swą żylastość ma skłonność do wchodzenia pomiędzy zęby, gdzie ulegając rozkładowi, nie tylko wytwarzać może niemiłą woń, lecz także przyspieszać próchnicę.

1919 Sejm RP powierzył Józefowi Piłsudskiemu dalsze sprawowanie urzędu Naczelnika Państwa określając prowizorycznie ustrój państwa w „Małej Konstytucji”.

Józef Piłsudski podczas wizyty w Poznaniu, październik 1919, fot: fotopolska.eu

1925 Urodził się Robert Altman – amerykański reżyser filmowy. Na przełomie lat 60. i 70. stał się jednym z wiodących twórców „nowego kina hollywoodzkiego”ukazującego w satyrycznym świetle tradycyjne wartości Ameryki. (Nashville, M*A*S*H, Pret-a-porte w którym wystąpiła Kasia Figura)

1935 Karoline Mikkelson została pierwszą kobieta która wzięła udział w wyprawie na Antarktyke.

1938 Waterman Arrowplane Corporation zakończyła budowę pierwszego w historii połączenia samochodu z samolotem. Machina latała z prędkością 193 km/h.

1966 Urodziła się Cindy Crawford, amerykańska modelka i aktorka.

1972 Urodziła się Magdalena Cielecka, polska aktorka.

1967 Urodził się Kurt Cobaine, współzałożyciel, gitarzysta, wokalista i lider amerykańskiej grupy Nirvana. Zmarł tragicznie popełniając samobójstwo 8 kwietnia 1994 roku .

1980 Administracja prezydenta USA Jimiego Cartera ogłosiła bojkot Igrzysk Olimpijskich w Moskwie, w następstwie inwazji ZSRR na Afganistan.

1985 W Republice Irlandii po raz pierwszy zalegalizowano sprzedaż środków antykoncepcyjnych.

1986 Rosjanie wystrzelili w kosmos stację międzyplanetarną Mir.

1988 Pet Shop Boys – Always on My Mind nr 1 w 311 notowaniu Listy Przebojów Programu 3.

1988 Nr 1 brytyjskiej listy przebojów „I Should Be So Lucky” – Kylie Minogue. Był to jej pierwszy “numer jeden” w karierze. Piosenkę napisała i wyprodukowała spółka Stock/Aitken/Waterman.

a tak ten sam utwór zabrzmiał wiele lat później

1993 Prezydent RPA Frederik de Klerk mianował rząd w skład którego po raz pierwszy weszli przedstawiciele ludności murzyńskiej.

1997 Nr 1 amerykańskiej listy przebojów „Wannabe” – Spice Girls.

2000 Nr 1 brytyjskiej listy przebojów „Pure Shores” All Saints; UK Top Album „Rise” -Gabrielle.

2008 Odznaczając trenera piłkarskiej reprezentacji Polski Leo Beenhakkera Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Lech Kaczyński dwukrotnie nazwał go “Benhauerem”. Do papieża Benedykta XVI na lotnisku Okęcie zwrócił się słowami “Wasza Świętobliwość” zamiast „Świątobliwość” i dodał „Witamy biskupa Rzyma”, zamiast „Rzymu”.

Imieniny obchodzą: Leon, Ludomira, Ludmiła, Eustachy, Jan

Leon, imię to w starożytnej Grecji było zdrobnieniem imion dwuczłonowych typu Panta – leon. U Słowian, głównie na Rusi greckie Leon, zostało przetłumaczone jako Lew, natomiast w Polsce była i jest znana forma Leon. Odpowiedniki obcojęzyczne: łac., niem. Leo, fr. Léon, wł. Leone, ros. Lew