KALENDARIUM POZNAŃSKIE – 20 STYCZNIA

Słońce w znaki Koziorożca

Azerbejdżan – Dzień Męczenników
Gwinea Bissau, Republika Zielonego Przylądka – Dzień Bohaterów
Mali – Święto Armii

Urodzeni 20 stycznia to doskonali mówcy, potrafią nawet Eskimosowi lodówkę wmówić. Ich dar przekonywania, wiara w siebie, ambicja i wytrwałość bardzo ułatwiają im zdobycie tego czego najbardziej pragną.

Lubią władzę i podporządkować sobie innych. Swoich odczuć starają się nie uzewnętrzniać, innych niekiedy traktują instrumentalnie. Trudno jest im zdobyć trwałych przyjaciół, tym bardziej, że są wielkimi materialistami.

Cytaty na dziś:

• Prawdziwa elegancja polega na ubieraniu się jak wszyscy, ale w sposób niepowtarzalny. François Giraud
• Wielu ludzi nie wie, co robić z rękami, wtedy chwyta za pióro i pisze. Francois de La Rochefoucauld

KALENDARIUM POZNAŃSKIE

1845 Przybity publicznymi oskarżeniami o przywłaszczenie idei budowy pomnika pierwszych władców Polski samobójstwo popełnił Edward Raczyński – wielkopolski polityk, mecenas sztuki i nauki, założyciel biblioteki w Poznaniu.

Ścigany i złamany niewdzięcznością, zawiścią i nienawiścią powziął nieszczęsną myśl odebrania sobie życia! Kazawszy w swej obecności zniszczyć napis na postumencie posągów [o ufundowaniu] udał się na swój zamek w Rogalinie. W następny poniedziałek, dnia 20. stycznia 1845, pojechał do Zaniemyśla, jednej z swych włości, posilił się u miejscowego proboszcza, wręczył mu szkatułkę ze zwojem swych najważniejszych dokumentów prosząc o przechowanie ich aż do swego powrotu. Potem poszedł nad jezioro, na którem znajdowała się angielska łódź wycieczkowa z małą armatką. Tę nabił i jak się zdaje tak przed nią ukląkł, że mógł lontem dosięgnąć zapału. Strzał roztrzaskał mu głowę. W liście, który na kilka chwil przed swą śmiercią przez dziewczynę wiejską posłał do proboszcza, prosił go o przebaczenie, że przez samobójstwo daje zły przykład jego parafjanom, i o to ażeby go pogrzebano tam, gdzie umarł.
[Życiorys hrabiego Edwarda Raczyńskiego napisany przez M. E. Sosnowskiego po niemiecku w roku 1885, w Kronika Miasta Poznania 1929, R.7, nr 2, s. 18.]

1913 Powstał w Poznaniu Związek Polskich Towarzystw Sportowych.

Jego powołanie było koniecznością. Represje ze strony niemieckich władz państwowych jak i sportowych wymagały powołania do życia polskiej organizacji, która władna byłaby reprezentować sport polski na zewnątrz, która broniłaby jego interesów i kierowała całokształtem prac i wysiłków na tym polu. Prezesem ZPTS został Palluth z Poznania. Związek początkowo zrzeszał trzy kluby: Posnanię, Wartę i Ostrovię. [Źródło: strona internetowa TMMP]

1927 W Kościanie urodziła się Krystyna Winowicz, muzykolog i publicysta.

W latach 1987-96 przewodniczyła Komisji Muzykologicznej przy Wydziale Nauk o Sztuce Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Od 1963 roku jest członkiem Sekcji Muzykologicznej przy Poznańskim Towarzystwie Muzycznym im. H. Wieniawskiego. Od 1975 roku należy do Sekcji Muzykologicznej Związku Kompozytorów Polskich. Jest autorką książek dotyczących muzyki w Wielkopolsce, w tym dotyczących Józefa Surzyńskiego i Wacława Gieburowskiego, dyrygentów Poznańskiego Chóru Katedralnego.

1945 W sobotę 20 stycznia 1945 r. ogłoszono raport bojowy dla twierdzy Poznań.

O godz. 15 Greiser wydał rozkaz całkowitej ewakuacji ludności, urzędów i przemysłu. Ewakuacja zamieniła się w paniczną ucieczkę ludności niemieckiej, której liczbę szacowano na 60-70 tys. Gen. Mattern wzywał ludność niemiecką do opuszczenia miasta jeszcze w niedzielę 21 stycznia. W następne dni wezwał do tego także Polaków, na co zareagowało tylko 30-40 tys. osób. Większość ludności polskiej – 220 tys. osób – pozostała w mieście.

Greiser jeszcze 20 stycznia opuścił Poznań. Władzę przekazał swojemu zastępcy Kurtowi Schmalz, który zaraz zarządził opuszczenie miasta przez wszystkie urzędy. Przeniesiono je do Frankfurtu nad Odrą, a stamtąd do Poczdamu i w końcu do Wismaru. Od 25 stycznia trwały zacięte boje o miasto. Najszybciej zajęto dzielnice południowe i zachodnie, tzn. Dębiec, Górczyn, Wildę, Łazarz, Grunwald, Jeżyce.

Do centrum miasta wojska radzieckie dotarły 5 lutego. Poznań zdobywały głównie wojska 29 korpusu gen. A. Szemienkowa. Dowódcą twierdzy od 31 stycznia 1945 r. był pułkownik Ernst Gonell, awansowany wkrótce na generała. [źródło: strony internetowe Urzędu Miasta]

1974 Pierwsza premiera Polskiego Teatru Tańca Conrada Drzewieckiego w Poznaniu.

Odmienność stylu i programu artystycznego, jaki zaproponował Conrad Drzewiecki, zaowocowały wkrótce koncepcją powstania Polskiego Teatru Tańca – Baletu Poznańskiego, który zgodnie z intencją jego założyciela miał “tworzyć formy będące kontynuacją tego, co aktualnie dzieje się w balecie światowym”.

Pierwszą premierą Polskiego Teatru Tańca  – Baletu Poznańskiego było Epitafium dla Don Juana, zaprezentowane na scenie Opery Poznańskiej.

Drzewiecki wspominał: …Napisałem scenariusz sytuujący się pomiędzy Molierem, Damolliną i Čapkiem, od którego zapożyczyłem pomysł na intermedia. «Don Juan», właściwie to «Epitafium na Don Juana» była to historia nigdy nie spełnionych rozlicznych jego romansów. Taka była moja interpretacja, którą różnie odczytywano… (…)

Paweł Chynowski opisał premierowy spektakl następująco: …Przedstawienie rozpoczął [Drzewiecki – przyp. aut.] prezentacją kulis teatru i ludzi, z którymi pracuje. Żelazna kurtyna odsłania oczom widza szarą, martwą kompozycję z ludzi, skrzyń i maszynerii teatralnej – bezruch. Wkraczają dźwięki i nowy człowiek, a w ślad za nim inwencja – ruch. Scena przybiera kształty i barwy. Ludzie przeobrażają się w postaci dramatu. Człowiek, który zakłócił bezruch staje się Juanem…

Irena Turska uznała, że w Epitafium Drzewiecki zawarł swoje credo artystyczne: …Wszystkie warstwy tego widowiska, treściowa, choreograficzna, dźwiękowa, plastyczna, ściśle ze sobą zespolone, są bardzo zagęszczone, nasycone różnorodną emocjonalnością, bogate w pomysłowe efekty, a każda wymagałaby osobnego, wnikliwego rozpatrzenia…  (…)

[źródło: Joanna Sibilska-Siudym, Powstanie Polskiego Teatru Tańca – Baletu Poznańskiego, tekst na stronie internetowej www.ptt-poznan.pl/]

Epitafium dla Don Juana Polskiego Teatru Tańca – 20.01.1974, fot. Jacek Kulm – Cyryl

1989 Zmarł Józef Cyrankiewicz – działacz ruchu robotniczego. Premier PRL w latach 1947-52 i 1954 – 70.

Poznaniacy nie zapomną mu słów wypowiedzianych 29 czerwca 1956. W przemówieniu na antenie Polskiego Radia w Poznaniu stwierdził “Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewny, że mu tę rękę władza ludowa odrąbie w interesie klasy robotniczej, w interesie chłopstwa pracującego i inteligencji, w interesie walki o podwyższenie stopy życiowej ludności, w interesie dalszej demokratyzacji naszego życia, w interesie naszej Ojczyzny“.

Oto całe przemówienie Józefa Cyrankiewicza. Fragment mówiący o odrąbaniu ręki to dopiero 8 minuta – cała przemowa trwa prawie 9 i pół minuty.

1991 W Poznaniu restytuowano Związek Miast Polskich, w skład którego weszło 60 miast. Uchwalono statut związku i wybrano prezesa. Został nim prezydent Poznania Wojciech Szczęsny Kaczmarek.

Po drugiej wojnie światowej działalność Związku Miast Polskich została uniemożliwiona. W pierwszych po wojnie wolnych wyborach lokalnych (27 maja 1990 r.) pojawiła się inicjatywa odtworzenia Związku. W ciągu kilku miesięcy rady blisko 60 miast podjęły uchwały o przystąpieniu do Związku i w styczniu 1991 roku odbył się w Poznaniu – statutowej siedzibie Związku – jego Kongres Restytucyjny.

Związek Miast Polskich od 90 roku tworzy najnowszą historię polskiej, odrodzonej samorządności. Jest największą tego typu organizacją w Polsce, skupiającą 295 miast, w których mieszka ponad 72% miejskiej ludności kraju. ZMP jest stowarzyszeniem miast, mającym na celu wspieranie idei samorządu terytorialnego oraz dążenie do gospodarczego i społeczno-kulturalnego rozwoju miast polskich. [źródło: strony internetowe Związku Miast Polskich]

Prezydent Wojciech Szczęsny Kaczmarek i Lech Krzyżaniak – dyrektor Muzeum Archeologicznego – 1991 r. Foto: Muzeum Archeologiczne

2005 Zmarł w wieku 91 lat Jan Nowak-Jeziorański, legendarny Kurier z Warszawy, honorowy obywatel Miasta Poznania.

Jan Nowak-Jeziorański kilkakrotnie na trwałe wpisał się w karty dziejów Poznania. W 2000 r. Rada Miasta Poznania jednogłośnie zdecydowała o przyznaniu “Kurierowi z Warszawy” tytułu Honorowego Obywatela Poznania, uznając jego zasługi dla demokracji.

Odbierając tytuł, Nowak-Jeziorański przemówił wtedy do zgromadzonych przed ratuszem poznaniaków: – Wdzięczny wam jestem nie tylko za to zaszczytne wyróżnienie, ale za wszystko, co Poznań mi ofiarował. Za czas studiów i za Poznański Czerwiec.

Za namową ministra Eugeniusza Kwiatkowskiego rozpoczął studia ekonomiczne na Uniwersytecie Poznańskim. “Poznań mnie wychował i wykształcił, dosłownie!” – wspominał u schyłku życia. – “Bo szkoła profesora Taylora była zarazem szkołą myślenia. (…)

Wiele też zawdzięczam profesorowi Czesławowi Znamierowskiemu, który wykładał filozofię prawa. On uczył logicznego myślenia, logicznego wypowiadania się, a nade wszystko prostoty i zwięzłości wypowiedzi. I muszę powiedzieć, że jemu zawdzięczam to, że potrafię się wypowiadać w sposób zwięzły i logiczny. To mi dał Poznań i Znamierowski. (…)

Przede wszystkim jednak studiowanie w Poznaniu umożliwiło mi całkowite skupienie się na nauce. Mieszkałem w domu akademickim na Wałach Leszczyńskiego [w dzisiejszym DS Hanka], a ponieważ moje studia zależały od tego, czy dostanę stypendium państwowe, więc usunąłem wszystko i byłem dokładnie zorganizowany.

Dzień rozpoczynałem bardzo rano, bo wtedy najlepiej mi się pracuje. Na palniku w korytarzu gotowałem sobie mleko, do tego były dwie suche bułki, i pracowałem do godziny ósmej rano, wówczas jadłem śniadanie i dalej do pracy. Dopiero około czwartej robiłem sobie przerwę na dłuższy spacer.”

W wolnej Polsce przyjeżdżał do Poznania tak często, jak tylko mógł. W 1991 r. Uniwersytet A. Mickiewicza nadał mu tytuł doktora honoris causa. To właśnie tutaj – z jego inicjatywy – w 1994 r. oficjalnie zakończyło działalność Radio Wolna Europa.

Jan Nowak Jeziorański w Londynie przed oznaczeniem orderem Virtuti Militarii przez gen. Kazimierza Sosnkowskiego, fot. NAC

– Ludu Poznania! W 1956 r. mówiłem do was z oddali. Bóg sprawił, że mogę z wami dzielić to szczęście, wolność – wzruszył się b. szef RWE podczas ostatniej wizyty w Poznaniu, w 45. rocznicę Czerwca. Do końca nawoływał do obywatelskiej aktywności, poszanowania wolności i walki z tak powszechnym wśród Polaków pesymizmem. – To był uczciwy, dobry człowiek. O Poznaniu zawsze wypowiadał się ciepło. To było drugie po Warszawie miasto, które darzył szczególnym sentymentem. Szkoda, że nie zdążył nacieszyć się Polską – żałuje dziennikarka Jolanta Hajdasz, współautorka książki o Nowaku-Jeziorańskim.

Na podstawie fragmentów książki: Jolanty Hajdasz i Agaty Ławniczak “Polak z oddali. Jan Nowak-Jeziorański w Poznaniu i nie tylko”. fot: Jan Nowak Jeziorański, przed mikrofonem Radia Wolna Europa, rok 1952, za: Piotr Bojarski, Jan Nowak-Jeziorański, Honorowy Obywatel Poznania, nie żyje, https://poznan.wyborcza.pl/poznan/1,36001,2506865.html, wikipedia.pl

Dom Akademicki  przy Wałach Leszczyńskiego Foto: fotopolska

ZDARZYŁO SIĘ 20 STYCZNIA

1156 Zmarł św. Henryk, biskup Uppsali, patron Finlandii.

1320 Władysław Łokietek zostaje koronowany na króla Polski. Orzeł Piastowski stał się godłem państwowym.

1661 We Lwowie został założony Uniwersytet im. Jana Kazimierza.

1815 Urodził się Horace Wells, amerykański stomatolog, pionier znieczulania.
Zauważył przeciwbólowe działanie podtlenku azotu. Zaczął go używać do znieczulania pacjentów podczas swoich zabiegów dentystycznych.

1826 Zmarł Stanisław Staszic, mąż stanu, duchowny, działacz i pisarz polityczny i filantrop. Był, między innymi członkiem Izby Edukacyjnej i Rady Stanu Księstwa Warszawskiego. Od 1924 roku ministrem stanu Królestwa Polskiego. Do najbardziej znanych jego utworów należą “Przestrogi dla Polski”, “Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego” i “O statystyce Polski”.

Pomnik Stanisława Staszica przed budynkiem Zespołu Szkół Ekonomicznych im. Staszica, przy ul. Marszałkowskiej 40 na Grunwaldzie.

Obiekt odsłonięto 4 września 1967 w obecności wiceministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego – Jana Szkopa. Projektantem był Ryszard Skupin. Założenie zajmuje dużą część skweru przed szkołą. Na betonowej płycie stoi niesymetrycznie ulokowana statua ze spiżowym popiersiem na piaskowcowym cokole. Od strony zachodniej (wejścia do budynku) widnieje duży napis Stanisław Staszic. Na samym postumencie odczytać można daty urodzenia i śmierci – 1755-1826.

1841 W Wyniku „wojen opiumowych” Wielka Brytania przejęła kontrolę nad Hongkongiem przejmując go od Chin.

1891 Zmarł David Kalakaua, ostatni król Hawaii (ur. 1836).

1892 Rozegrano pierwszy mecz koszykówki.

Celem gry dwóch drużyn (po 5 zawodników każda) jest wrzucenie piłki do kosza, wygrywa drużyna, która w ciągu 40 minut (w zawodowej koszykówce – 48 minut) zdobędzie więcej punktów (1 za rzut wolny, 2 lub 3 za rzut celny z gry). Za twórcę koszykówki uchodzi dr James Naismith. Wymyślił ją w szkole dla nauczycieli YMCA, Springfild (USA), wygrywając tym samym konkurs na grę przydatną dla zimowej zaprawy lekkoatletów i rugbistów. Reguły opublikował w Triangle 15 stycznia 1892 r. Pierwszy mecz rozegrano 20 stycznia tego samego roku.

1895 Po raz pierwszy użyto promieniowania rentgenowskiego (promieni X) w celach klinicznych. W Dartmouth w stanie New Hampshire zastosowano je do zbadania i złożenia złamanej ręki.

Rok później, kilka dni po pierwszych polskich doświadczeniach krakowskich naukowców prof. Karol Olszewskiego i dr T. Estreichera zdjęcie rentgenowskiego ze wskazań klinicznych wykonał poznański lekarz dr Tomasz Drobnik.

Miało to miejsce w  pracowni Gimnazjum Realnego im Bergera w Poznaniu, przy pomocy profesora fizyki dr Kargera. Drobnik przedstawił swe doświadczenia na zebraniu Towarzystwa Przyjaciół Nauk w dniu 7 lutego 1896. Niestety zdjęcia te nie zachowały się. [Na podstawie: Drobnik T.: O zastosowaniu X-promieni Röntgena w chirurgii. Nowiny Lekarskie 1896; VIII: 135]

1920 Urodził się Ferderico Fellini, włoski reżyser i scenarzysta. Jeden z najwybitniejszych twórców kinematografii światowej. Zrealizował filmy, m.in.: Wałkonie (1953), La strada (1954), Osiem i pół (1963), Satyricon (1969), Rzym (1972), Amarcord (1973), Miasto kobiet (1980), Ginger i Fred. W 1993 r. otrzymał honorowego Oscara za całokształt twórczości. Zmarł 31 października 1993 r.

1920 Urodził się Tadeusz Zawadzki, pseudonim Zośka, harcmistrz, podporucznik AK, dowódca Grup Szturmowych Szarych Szeregów. Zginął w 1943 roku.

1920 Do Bydgoszczy wkracza Wojsko Polskie, wyzwalając miasto spod trwającego 148 lat pruskiego zaboru.

1924 Opublikowane zostaje rozporządzenie prezydenta RP o systemie monetarnym oznaczające wprowadzenie w całym kraju jednolitej waluty narodowej – złotego.

1929 Odbyła się premiera pierwszego pełnometrażowego filmu, kręconego w naturalnych plenerach – „In old Arizona”.

1930 Urodził się Edwin “Buzz” Aldrin, amerykański astronauta.

1946 Urodził się David Lynch, amerykański reżyser filmowy. (Zagubiona autostrada, Miasteczko Twin Peaks).

1948 Zmarł Orville Wright, amerykański konstruktor i pilot lotnictwa. Wraz z bratem Wilbur’em budowali szybowce, potem dwupłatowce i samoloty silnikowe. W 1908 roku dokonali pierwszego w świecie przelotu z pasażerami na pokładzie, a rok później otworzyli w Stanach Zjednoczonych wytwórnię samolotów i szkołę pilotażu. Urodził się 19 sierpnia 1871 roku.

1949 Na zjeździe Związku Zawodowego Literatów Polskich opowiedziano się za socrealizmem w literaturze.

1950 Suriname ogłosił niezależność od Holandii.

1956 Buddy Holly nagrał w Nashville “Blue Days Black Night”.

1956 Prezydium Rządu PRL wydało uchwałę o zorganizowaniu Totalizatora Sportowego.

1958 Urodził się Lorenzo Lamas, aktor amerykański (Lance-Falcon Crest, California Fever).

1960 Urodził się Paul King, brytyjski wokalista i kompozytor. W 1984 roku założył grupę King, która rozpadła się dwa lata później. Od 1987 Paul King kontynuował działalność solo. Znany również jako prezenter telewizji muzycznej MTV, gdzie prowadził program 120 Minut. Największe przeboje: “Love & Pride” (1985) i “Alone With You” (1985).

1961 W Polsce powstał projekt nowelizacji ustawy o systemie szkolnictwa. Ustanowił 8-klasową szkołę podstawową i 4-klasowe licea ogólnokształcące. Ustawa przedłużyła o rok powszechny obowiązek szkolny. Weszła w życie 15 lipca 1961 roku.

1963 W niedzielno – poniedziałkowym wydaniu “Dziennik Polski” polecał m.in.: na stoisku gospodarstwa domowego – lodówki “Ził” produkcji ZSRR; na stoisku kosmetycznym – szampon jajeczny import oraz maszynki do strzyżenia włosów produkcji radzieckiej, na stoisku bielizny damskiej reformy damskie 100 proc. wełny, kolor róż i łosoś, rozmiar 5 i 6.

1965 W Wieku 42 lat zmarł Alan Freed, pierwszy amerykański prezenter radiowy, który zaprezentował na antenie “rock’n’roll”.

1965 The Byrds nagrali “Mr Tambourine Man”.

1968 Roman Polański ożenił się z Sharon Tate.

1971 Urodził się Gary Barlow, piosenkarz brytyjski, były wokalista grupy Take That. Na własny rachunek zadebiutował w 1996 roku krążkiem “Open Road”, z którego pochodziły przeboje “Love Won’t Wait” i “Forever Love”. W 2000 roku po klapie drugiej płyty stracił kontrakt.

1977 Nr 1 amerykańskiej listy przebojów “I Wish” – Stevie Wonder.

1984 Zmarł Johnny Weissmuller, amerykański pływak, aktor. Był pięciokrotnym medalistom olimpijskim, w 1932 zadebiutował w roli Tarzana i zdobył międzynarodową sławę.

1985 Nr 1 brytyjskiej listy przebojów „I Want To Know What Love Is” – Foreigner.

1993 Zmarła Audrey Hepburn, aktorka amerykańska. Popularność przyniosły jej role w takich filmach jak: “Wojna i pokój”, “Rzymskie wakacje”, “Śniadanie u Tiffaniego”. Urodziła się 4 maja 1929 roku.
http://www.youtube.com/watch?v=BOByH_iOn88

1996 Nr 1 brytyjskiej listy przebojów “Jesus to A Child” – George Michael.http://www.dailymotion.com/video/x26lki_george-michael-jesus-to-a-child_music

1997 Zmarła w wieku 100 lat Edith Haisman, najstarszy człowiek, który wyszedł cało z katastrofy Titanica w 1912 roku.

2000 Nr 1 amerykańskiej listy przebojów “I Knew I Love You” – Savage Garden; US Top Album “Supernatural” – Santana.

Imieniny obchodzą: Fabian, Fabiana, Sebastian, Dobiegniew, Dobrochna, Dobroniega, Dobrożyźń, Dobrzegniew, Sebastian, Eutymiusz, Lucjan, Maur

Fabian – Fabiusze to nazwa rzymskiego rodu pochodząca od pospolitej nazwy – faba to bób
Sebastian, to imię greckie oznacza: czcigodny, szanowany, poważny, dostojny