KALENDARIUM POZNAŃSKIE – 20 WRZEŚNIA

20 WRZEŚNIA Słońce w znaku Panny

Urodzeni 20 września czasami są zbyt drobiazgowi i potrafią upierać się nawet w błahych sprawach. Natura obdarzyła ich wieloma talentami. Są też pracowici i wytrwali.

Imieniny obchodzą; Faustyna, Filipina, Euzebia, Eustachy

Faustyna jest konserwatystką. Lubi brać na siebie większą odpowiedzialność, aniżeli potrzeba tego wymaga. Ma wielki temperament i wrodzone zdolności kierownicze.

Eustachy to imię pochodzenia greckiego. Jest to umysł krytyczny, lubiący spokój i harmonię. Lubi podróże i wygody. Towarzyski i uczuciowy.

Cytaty na dziś:

•    Kto zawsze prawdę mówi, ten nie zbłądzi. Przysłowie
•    Ukochanie i odczucie idei bardziej ją wcieli w życie niż najokrutniejsze regulaminy. Andrzej Małkowski
•    Dzięki zgodzie małe rzeczy rosną, przez niezgodę wielkie rzeczy upadają. Salustiusz .

KALENDARIUM POZNAŃSKIE

1704  Szwedzi zajęli Poznań rok wcześniej w 1703 roku, pozostawiając w nim kilkusetosobową załogę wojskową. Dnia 20 września po krótkiej potyczce przepędzili oddział pospolitego ruszenia w Stęszewie.

Kilka miesięcy później król August połączył się z Moskwą i wkroczył na ziemie Wielkopolski. W tym samym czasie pod Poznań nadciągnęły wojska szwedzkie w sile 6000 ludzi. Dnia 18 sierpnia 1704 r. obie strony stoczyły pierwszą potyczkę, w wyniku której Szwedzi wycofali się w kierunku Torunia. Po tym sukcesie Sasi przez kilka dni niepokoili załogę szwedzką Poznania, po czym na rozkaz króla zawrócili do Warszawy. Pod miastem pozostały jedynie polskie chorągwie pospolitego ruszenia, które skutecznie blokowały miasto. Wkrótce siły te wzmocnione zostały piechotą saską Brandta oraz częścią piechoty moskiewskiej Johana Patkula.

Gdy we wrześniu dowodzący załogą szwedzką generał Arwed Axel Mardefeld dowiedział się o nadciągających posiłkach, które prowadził generał Johan August Meijerfeldt, postanowił zaatakować załogę polską. Dnia 20 września Szwedzi po krótkiej potyczce przepędzili oddział pospolitego ruszenia w Stęszewie. Cztery dni później wojsko Meijerfeldta zajęło stanowiska na przedmieściach Poznania. Tym samym siły szwedzkie w mieście osiągnęły liczbę 3000 ludzi oraz 14 armat. Gdy po paru dniach pod miastem pojawiły się wojska saskie Brandta w sile 3500 ludzi oraz 6000 ludzi Patkula, Szwedzi rozpoczęli przygotowania do obrony.

[Źródło: Kazimierz Jarochowski: Zdobywcy i okupanci staropolskiego Poznania. Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2007, wikipedia]

1877 W Wenecji zmarł ks. Jan Koźmian, publicysta, wielkopolski działacz charytatywny. Był autorem terminu „praca organiczna”.

W czasie powstania listopadowego był podoficerem artylerii. Po upadku powstania wyjechał do Francji. W Tuluzie ukończył studia prawnicze (1832-1838). Osiadłszy w Paryżu podtrzymywał kontakty z Mickiewiczem, Goszczyńskim i Zaleskimi. Był jednym ze współwydawców pisma Hotelu Lambert Trzeci Maj.

W 1845 rozpoczął wydawanie ultramontańskiego czasopisma Przegląd Poznański; w rok później ożenił się z córką gen. D. Chłapowskiego. Wiosną 1848 r. osiedlił się w wielkopolskim majątku żony. Po jej samobójstwie (1853), rozpoczął (1857) studia teologiczne w Rzymie. Święcenia kapłańskie uzyskał w 1860, po czym został proboszczem w Krzywiniu.

W 1870 już jako kanonik poznański towarzyszył arcybiskupowi Ledóchowskiemu w misji do pruskiej kwatery w Wersalu. Zamieszany w rzekome przygotowania zamachu na Otto von Bismarcka, aresztowany. Po wyjściu z więzienia, kierował ultramontańskim Kuryerem Poznańskim.

„Bronił zasad filozofii katolickiej przed ekspansją innych kierunków filozoficznych, głównie heglizmu” – pisze Barbara Wysocka.

„Wyznaczał filozofii podrzędne stanowisko wobec teologii. Uznawał wyższość Kościoła nad państwem. Opowiadał się za utrzymaniem świeckiej władzy papieża i nienaruszalnością terenów państwa kościelnego. Gwałtownie zwalczał wszystkie bardziej radykalne ideologie – owe „różne choroby społeczne”. […]

Głosił konieczność zachowania społecznego status quo i ziemiańskiego stanu posiadania; pochwalał ograniczanie zasięgu pruskiej ustawy uwłaszczeniowej i wyłączenie z niej drobnych chłopów, atakował rząd rosyjski za nazbyt radykalny – jego zdaniem – sposób przeprowadzenia uwłaszczenia.

Związki z europejskimi ruchami rewolucyjnymi stawiał na jednej płaszczyźnie z panslawizmem i jako przejawy „kosmopolitycznego radykalizmu” uważał za generalne zagrożenie narodowości. […] „Przegląd Poznański” był jedynym czasopismem krajowym wychodzącym pod stosunkowo łagodną cenzurą; mógł on też bez trudności drukować utwory pisarzy emigracyjnych. Jednakże konserwatywne poglądy Jana Koźmiana zaznaczyły się i w tej dziedzinie. Mickiewicza karcił surowo za uchybienia ortodoksji, Słowackiego za skłonności radykalne, Norwida przestał drukować, potępiwszy zaniedbaną i kapryśną formę jego wierszy, Seweryna Goszczyńskiego wspierał finansowo, ale za to cenzurował jego poezję. Korespondencja literacka owych lat pełna jest narzekania na ciasnotę i nietolerancję Koźmiana”.

Zmarł w Wenecji 20 IX 1877 wracając z Rzymu do Polski.

O jego śmierci donosił nawet londyński The Times. Był jednym z ojców polskiego pozytywizmu i wynalazcą terminu: praca organiczna.

Źródła: opracowanie Leona Dwornika na www.ogrodywspomnien.pl

Jan Koźmian z grupą polskich studentów, członków tzw. Biblioteczki Polskiej w Berlinie Foto: dagerotyp, Cyfrowe Muzeum Narodowe w Warszawie.

1927 Urodził się Henryk Kot, artysta malarz i grafik. Urodził się przy ul. Staszica, mieszkał przy Placu Ratajskiego.

W 1950 roku ukończył Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu na wydziale malarstwa. Osiągnął specjalizację w malarstwie ściennym i konserwatorstwie. Wykonywał i rekonstruował polichromie w blisko 50 obiektach sakralnych i świeckich na terenie Poznania i Wielkopolski. Był mistrzem rysunku i pejzażu historycznego. Swoją wizję dawnego i współczesnego Poznania przedstawił na łamach „Głosu Wielkopolskiego” w 597 grafikach. Zmarł 25 listopada 2008.

Ostrów Tumski, grafika Henryka Kota, fot Kalendarz Fundacji Rozwoju Poznania

1928 W Poznaniu urodził się Jerzy Topolski, historyk, specjalizujący się w zakresie historii społeczno-gospodarczej oraz metodologii historii. Uznawany za najwybitniejszego polskiego metodologa historii swoich czasów, twórca poznańskiego ośrodka metodologicznego.

Tablica pamiątkowa na Wydziale Historycznym UAM, foto: wikipedia.pl

1941 Okupacyjne władze niemieckie w Poznaniu wprowadziły obowiązek specjalnego oznakowania rowerów używanych przez Polaków.

1949 Urodził się w Poznaniu Andrzej Byrt, polski polityk, ambasador w Niemczech, dyrektor Międzynarodowych Targów Poznańskich.

1954 W Poznaniu urodziła się Emilia Waśniowska, poetka, polonistka, autorka wielu wierszy, opowiadań i piosenek dla dzieci.

Swoją lirykę publikowała początkowo m. in. na łamach “Tygodnika Powszechnego”, “Tygodnika Kulturalnego” i “Życia Literackiego”. Zadebiutowała arkuszem poetyckim Przychylić ziemi. Pracowała w dawniejszym poznańskim Pałacu Kultury (obecnie jest to Centrum Kultury “Zamek), w Ogólnopolskim Ośrodku Sztuki dla Dzieci i Młodzieży, w Liceum Sióstr Urszulanek i w różnych szkołach podstawowych.

Od 1992 była dyrektorem Szkoły Podstawowej nr 34 na os. Bolesława Śmiałego. Przez kilka lat, jako “Radiowa Sowa” prowadziła audycję dla dzieci w Radiu Merkury Poznań. 26 listopada 2006 roku Szkole Podstawowej nr 83 „Łejery” w Poznaniu, nadano imię Emilii Waśniowskiej. Sposobem na wspominanie patronki w Łejerach są coroczne Emiliady, czyli święto dziecięcej piosenki i poezji.

1961 Zmarł prof. Antoni Tomasz Jurasz, wybitny chirurg związany z Uniwersytetem Poznańskim.

Pochowano go na cmentarzu w Margerithville. Zgodnie z jego wolą prochy zostały sprowadzone do kraju 4 maja 1977 r. i spoczęły a zawsze na stokach Cytadeli w Poznaniu. W testamencie profesor przekazał swoje instrumentarium chirurgiczne oraz bogatą bibliotekę naukową II Klinice Chirurgicznej Akademii Medycznej w Poznaniu. Medycynie polskiej oddał bogatą spuściznę – 60 rozpraw naukowych, z których najcenniejsze dotyczą chirurgicznego leczenia kamicy żółciowej, choroby Basedowa, ropnego zapalenia otrzewnej, nowotworów i chorób przełyku.

Antoni Tomasz Jurasz (w środku), foto: A Doctor Facing Turbulent Times: Antoni Tomasz Jurasz, Citizen of the World  by  Magowska, Anita Journal: World Journal of Surgery  Vol.  35

1977 Od godzin południowych Poznań uzyskał automatyczne połączenie telefoniczne z Krakowem.

1984 Zmarł Jan Kabaciński, poznański malarz i grafik

Samodzielnie wystawiał od 1928 r. Szczególnie wiele cennych rad w tym okresie zawdzięczał prof. Leonowi Wyczółkowskiemu, który mieszkając niedaleko zapraszał go kilkakrotnie do swojej pracowni i oglądał prace.

Jeszcze w okresie przedwojennym Kabaciński dał znać o sobie jako znakomity dokumentalista – jego rysunki są znakomitym odzwier­ciedleniem życia ówczesnego Poznania i okolic. Bezpośrednio po wyzwoleniu autor nadal dokumentował współczesne mu wydarzenia, ukazywał widoki miasta i jego zniszczenia. Główną obok rysunku dziedziną twórczości Kabacińskiego była grafika. Szukał w niej różnych rozwiązań i stosował eksperymenty techniczne wzbogacające warsztat artystyczny.

Wspomnienie o artyście

Nieraz spotykaliśmy się na różnych wernisażach. Do dziś pamiętam Jego suchoryty oglądane na jednej z pierwszych powojennych wystaw poznańskich artystów plastyków. Były tam wówczas również rysunki zniszczonego w czasie działań wojennych Poznania. Kochał to miasto, jego architekturę i zieleń (…)

Wydaje mi się, że nie można – szczególnie w przypadku Janka – oddzielić artysty od człowieka. Bo przecież właśnie za pośrednictwem sztuki artysta – człowiek rozmawia z drugim człowiekiem, przekazuje swój stosunek do świata, ojczyzny, rodziny. Kreśląc tych kilka myśli sądzę, że Jan Kabaciński „nestor grafików poznańskich” umarł młody duchem – choć dożył lat dziewięćdziesięciu, i że można o nim powiedzieć: „Non omnis moriar”. Andrzej Kandziora [Źródło: „Jan Kabaciński 1894-1984″, Biuro Wystaw Artystycznych Poznań Stary Rynek – „Arsenał”, Styczeń 1989]

1996 Oddanie do użytku zbiornika retencyjnego Jeziersko.

ZDARZYŁO SIĘ 20 WRZEŚNIA

1519 Portugalski żeglarz Ferdinand Magellan wypłynął z Hiszpanii z portu Sanlucar w podróż dookoła świata.

1778 Urodził się Faddiej Bellingshausen, rosyjski podróżnik, oficer marynarki. Badacz Oceanu Spokojnego, odkrywca brzegów kontynentu Antarktydy – wraz z M. Łazariewem.

1870 Wojska  włoskie obsadziły Rzym i Watykan. Zakończono w ten sposób narodowe jednoczenie się Włoch.

1881 Otwarcie w Paryżu pierwszego kongresu elektryków, na którym przyjęto jednostki amper, kulomb, farad, om, wolt.

1896 John Mcdermott wygrał pierwszy maraton w Nowym Jorku.

1904 W Dayton w Stanach Zjednoczonych dwupłatowiec “Flyer-2” braci Wright odbył ponad kilometrowy lot po obwodzie zamkniętym. Piloci odważyli się kręcić figury akrobatyczne – ósemki i pętle.

1934 Urodziła się Sofia Loren, legenda kina włoskiego. Rywalka Giny Lollobrigidy o tytuł pierwszej gwiazdy. Zagrała między innymi w filmach “Matka i córka”, “Małżeństwo po włosku”, “Słoneczniki” i “Szczególny dzień”.

1939 Zginął od kul radzieckiego czołgu polski powieściopisarz Tadeusz Dołęga – Mostowicz. Autor m.in. „Kariery Nikodema Dyzmy”.

1939 Prezydent Mościcki podpisał zarządzenie, w którym na swojego następcę wyznaczył gen. Bolesława Wieniawę-Długoszowskiego, dotychczasowego polskiego ambasadora w Rzymie. Obrońcy Lwowa odrzucili niemieckie wezwanie do kapitulacji. Wojska niemieckie zajęły Białystok. Władze estońskie zażądały zamknięcia polskiego poselstwa w Tallinie.

1946 Rozpoczął się pierwszy festiwal filmowy w Cannes.

1961 W wypadku samochodowym zginął Andrzej Munk – reżyser. Twórca takich filmów jak: “Eroica”, “Pasażerka”, “Zezowate szczęście”.

1961 Rada Ministrów PRL podjęła uchwałę w sprawie czynów społecznych oraz pomocy państwa w ich organizacji i realizacji.

1969 Piosenka “Sugar Sugar” The Archies nr 1 w USA.

1970 Jim Morrison z The Doors został uznany winnym obnażenia się i niemoralnego zachowywania się podczas koncertu w Miami.

1976 Rada Europejska podjęła decyzję o Parlamencie Europejskim wybieranym przez obywateli państw członkowskich w bezpośrednich wyborach powszechnych. Weszła w życie 1 lipca 1978 roku

1997 Numer 1 brytyjskiej listy przebojów: „Candle In The Wind ’97” – Elton John. Nagranie dedykowane tragicznie zmarłej Księżnej Dianie pobiło wszelkie rekordy sprzedaży stając się najlepiej rozchodzącym się singlem wszech czasów na świecie. Sprzedano ponad 30 mln egzemplarzy tego krążka.

2000 Renata Mauer zdobyła złoty medal na igrzyskach olimpijskich w Atlancie, w strzelaniu z karabinku kulowego w trzech postawach: leżącej, stojącej i klęczącej.

Znów – jak w Atlancie – Polacy z zainteresowaniem śledzą wyczyny swojej reprezentantki na ekranach tv. Dobry początek. Polka strzela pewnie z każdej pozycji (najgorzej w stojącej 99 i 93 pkt.). Po eliminacjach jest w czołówce. Rosjanka Goldobina i Niemka Pfeilschifter mają podobnie jak Polka po 585 pkt. W finale strzelają już tylko z pozycji stojącej z dokładnością do… jednej setnej milimetra! Atu trzeba stać i przy wadze ciała Polki 50 kg, utrzymać ważący 6,5 kilograma karabin i jeszcze trafić z tak piekielną dokładnością. Polka zapomniała już zupełnie o porażce sprzed kilku dni. Strzela rewelacyjnie, po trzeciej serii wychodzi na prowadzenie, którego już nie odda nikomu. Rywalki są znokautowane, przegrywają “przed czasem”. Polka wygrywa z dwoma Rosjankami zdecydowaną przewagą punktów (684,6). Goldobina ma wynik 680,9 a Feklistowa 679,9 pkt. Niedawną gorycz, smutek i łzy zastępuje radość i… łzy szczęścia. Zamknął się w ten sposób jeszcze jeden fragment życiorysu wielkiej sportsmenki, małej, drobnej, niepokaźnej, ale bardzo sympatycznej i zawsze uśmiechniętej walecznej zawodniczki z Wrocławia. Jak sama obliczyła zdobyła podczas mistrzostw Polski 33 medale złote, 9 srebrnych i 4 brązowe (do 2001) [na podstawie: olimpijski.pl]