KALENDARIUM POZNAŃSKIE – 29 STYCZNIA

Słońce w znaku Wodnika

Nepal – Dzień Męczenników

Przy osobach urodzonych 29 stycznia trudno się nudzić, interesują się wszystkim i wszystkimi. Posiadają niezwykle szerokie horyzonty umysłowe. Zarówno w koncepcji jak i w działaniu są odważni i zdecydowani. Mają szczęście do przedsięwzięć, w czym pomaga im intuicja. Potrafią dobierać sobie właściwych przyjaciół i współpracowników, przy tym wszystkim bywają czuli i potrafią to okazywać.

Cytaty na dziś:

• Miodowy miesiąc to okres próbny, w którym nie są już przyjmowane żadne reklamacje. Peter Sellers
• Można się uśmiechać i być łotrem. William Szekspir
• Prawo Murphy’ego: W każdym obliczeniu liczba, której poprawność jest dla wszystkich oczywista, okaże się źródłem błędu.

KALENDARIUM POZNAŃSKIE

1538 W Ratuszu poznańskim uwięziono i poddano torturom kupca, który puszczał w obieg fałszywe pieniądze.

1611 Pierwsza wzmianka o paleniu czarownic w Poznaniu.

W dniu tym zanotowano w księgach miejskich wydatek 18 groszy na koszulę dla kobiety posądzonej o czary i skazanej na śmierć przez spalenie na stosie. Jest to pierwsza informacja w rachunkach miejskich o wydatkach związanych z paleniem rzekomych czarownic.

1782 Urodził się Franciszek Ścigalski, polski kompozytor, skrzypek i dyrygent.

W latach 1821-1827 był dyrygentem kapeli katedralnej w Poznaniu, gdzie działał również jako skrzypek w kwartecie Antoniego Radziwiłła. Jego kompozycje znajdują się w archiwum klasztoru paulinów w Częstochowie: Veni Creator i oraz dwie uroczyste msze. W zbiorach po kapeli z Grodziska Wielkopolskiego istnieją m.in.: Te Deum laudamus, Salve Regina, Litania ex Deo.

1931 Urodził się Włodzimierz Ścisłowski, satyryk poznański. (zm. 1994)

Ukończył Wydział Leśny WSR w Poznaniu. Debiutował w 1948 roku na łamach tygodnika “Szpilki” jako satyryk. Był redaktorem tygodnika satyrycznego “Katus” w latach 1957-1960, a następnie w latach 1960-1968 “Gazety Poznańskiej”.

→ Trudno o hamulec, kiedy chce się ulec.
→ Czasem aureola ma kształt zera.

1945 Zmieniono nazwę poznańskiego kina Adria na Jedność. Dziś to kino Rialto.

W kinie przy ul. Dąbrowskiego zainaugurowano życie kinowe w wyzwolonym Poznaniu. Tu bowiem 21 marca 1945 r. odbyła się pierwsza projekcja filmowa – była to radziecka komedia muzyczna “Świniarka i pastuch” I.A. Pyriewa z 1941 r. poprzedzona najnowszym wydaniem Polskiej Kroniki Filmowej. Kino – które wtedy przybrało nazwę “Jedność” – było wypełnione po brzegi, a jego otwarciu towarzyszyło odegranie hymnu narodowego.

Kino Rialto otwarto w 1937 roku w budynku dawnej powozowni, przy dzisiejszej ulicy Dąbrowskiego. Pierwsi widzowie oglądali tu seans we wtorek, 28.12.1937r. – była to “Barbara Radziwiłłówa” z Jadwigą Smosarską w roli głównej. Kino miało wtedy 400 miejsc i nazywało się “Adria”, a jego twórcą był Józef Petrykowski. Podczas okupacji działało jako “Kammer Lichtspiele”. Nazwa Rialto funkcjonowała od połowy lat 50-tych.

1945 Wyzwolenie Poznania piórem niemieckiego żołnierza. Relacja z dziennika Herberta Döllnera, młodego podporucznika wojsk niemieckich stacjonującego w 1945 roku w forcie VIIa (fort Strotha przy dzisiejszej ulicy Marcelińskiej)

Fort Strotha wybudowano jeszcze w drugiej połowie XIX wieku. Podziemnie pomieszczenia i korytarze chronione były grubą warstwą ziemi oraz masywnymi ceglanymi ścianami. Ostrzał artyleryjski nie mógł więc znacząco zaszkodzić tej budowli. Aby zdobyć taki fort, jego obsada musiałaby zostać wzięta głodem lub zaczadzona. Ponieważ jednak zagłodzenie trwałoby zbyt długo Rosjanie starali się na ogół wykurzyć załogi ogniem miotaczy.

W naszym forcie stawiło się pięciuset żołnierzy, w pobliskim Forcie VIII Grolmana było ich nawet około tysiąca. Ponieważ od razu zorientowaliśmy się, że jesteśmy w beznadziejnej sytuacji, a nie chcieliśmy tu zginąć, postanowiliśmy coś przedsięwziąć, nawet bez zgody dowódcy fortu. Jednak nie chcieliśmy czekać, bo to co tutaj przeżywaliśmy zdradzało oznaki kompletnego rozkładu. W forcie była taka obfitość artykułów spożywczych, że każdy mógł się sam obsłużyć.

Z powodu dostępności dużych ilości wódki wszyscy upijali się, ponieważ nie widzieli sensu kontynuowania walki (…) Nie można się było stąd wydostać, ponieważ radzieckie czołgi z piechotą dotarły już do Poznania. Z naziemna naszego fortu mogliśmy  wszystko dokładnie obserwować. Oni po prostu pozwalali nam tam siedzieć, jakbyśmy się już zupełnie nie liczyli, mieliśmy czekać, aż rosyjscy saperzy w końcu przyjdą i wysadzą nas w powietrze. Zostało nam jeszcze kilka moździerzy kalibru 80 mm i całe mnóstwo pocisków, więc próbowaliśmy za ich pomocą ostrzeliwać ulicę, ale była to kropla w morzu potrzeb.

Moździerz obsługiwali Holtmann i Jupp Schmidt, moi koledzy z pokoju. W ferworze walki włożyli do lufy dwa pociski jeden za drugim. Nastąpił huk i obydwoje już nie żyli.

Na podstawie pamiętników – książki Herberta Döllnera, Fort Strotha (VIIa) – walki na Odcinku Zachód i ucieczka z twierdzy wydanej w 2012 roku przez Pomost.

Fort VIIa podczas Weekendu fortecznego 2013 rok, foto: Klapl, wikipedia

1955 W Dniu Handlowca miało miejsce otwarcie Okrąglaka – pierwszego poznańskiego powojennego domu towarowego.

Okrąglak przez długie lata przyciągał bogatą ofertą handlową, w ostatnim czasie mieściła się tam dyskoteka, szkoła językowa oraz kawiarnie. W 2006 roku najbardziej awangardowy zabytek Poznania, pomimo znacznego zniszczenia, został uznany za najpiękniejszy budynek ostatniego półwiecza i uhonorowany statuetką włoskiego architekta Jana Baptysty Quadro, odpowiedzialnego między innymi za przebudowę poznańskiego Ratusza. Nagroda ta przyznawana jest przez miasto Poznań za najlepszą realizację architektoniczną na terenie miasta.

Budowa Domu Towarowego rozpoczęła się w 1948 roku w miejscu zniszczonego podczas II wojny światowej Banku Cukrownictwa. Powszechny Dom Towarowy uroczyście otwarto 28 stycznia 1955 r. w obecności ministra handlu wewnętrznego Mariana Minora. Rok później Okrąglak został włączony do Poznańskiego Zjednoczenia Przedsiębiorstw Handlowych. Od początku swojego istnienia wzbudzał kontrowersje (m.in. dlatego, że wyróżniał się na tle innych ówczesnych realizacji architektonicznych, głównie socrealistycznych). 17 grudnia 1995 oddano do użytku przebudowany parter budynku. W 1998 przeszedł na własność polsko-belgijskiej spółki DTC (wraz z 32 innymi domami towarowymi w całej Polsce). Spółka próbowała zablokować wpis obiektu do rejestru zabytków, m.in. z uwagi na brak możliwości przypisania mu cech wysokiej wartości historycznej, naukowej czy artystycznej. W 2003 został wpisany na listę zabytków.

Obecnie Okrąglak nie pełni już roli domu towarowego. Do początku 2009 znajdowały się w nim pojedyncze sklepy i punkty usługowe. W latach 2011-2012 budynek przeszedł gruntowy remont. Zmienił on się w budynek biurowo-usługowy. Przywrócona została również oryginalna elewacja. Oficjalne otwarcie po remoncie miało miejsce 24 września 2012.
[Źródło: F. Czekała, Miasto nie do Poznania]

2007 Pogrzeb aktorki Krystyny Feldman na cmentarzu Miłostowskim w Poznaniu.

Trumna z ciałem Krystyny Feldman została przewieziona w kondukcie na Cmentarz Miłostowski. Tam została pochowana w Alei Zasłużonych. – Była typem antygwiazdy, zawsze miała czas dla ludzi – powiedział w imieniu poznańskiego środowiska aktorskiego Andrzej Lajborek.

To dzięki niej, jak przyznał prezydent Poznania Ryszard Grobelny, każdy mógł odnaleźć w sobie tą lepszą cząstek siebie w rolach, które ona odgrywała; dlatego poznaniacy tak ją pokochali. W czasie pochówku na cmentarzu było ponad tysiąc osób. Przez godzinę od zakończenia oficjalnej części na grobie aktorki miłośnicy talentu aktorskiego, ludzie kultury i sztuki oraz zwykli widzowie składali kwiaty.

Od samego rana w foyer Teatru Nowego im. Tadeusza Łomnickiego w Poznaniu można było składać hołd zmarłej pięć dni temu aktorce przed jej trumną. Kilkuset stronicowa księga kondolencyjna została zapełniona wpisami. Równie wiele wpisów pojawiło się w internecie na stronach poznańskiego teatru.

2008 W wieku 84 lat zmarł Zdzisław Beryt, nestor poznańskich dziennikarzy. Był więźniem obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Z tamtych tragicznych lat pozostał mu obozowy numer, wytatuowany na ręce.

Po zakończeniu wojny powrócił do Poznania, gdzie podjął pracę w Urzędzie Kontroli Prasy. W 1951 rozpoczął pracę w redakcji Gazety Poznańskiej jako redaktor depeszowy. W 1956 zaczął pisać jako dziennikarz działu kulturalnego i na tym stanowisku pozostał do końca pracy w redakcji.

W “Gazecie Poznańskiej” pisał o kulturze, przede wszystkim o filmie i malarstwie. – Był słynny w Poznaniu ze swoich recenzji filmowych, pisanych dowcipnie i błyskotliwie. Pisał też felietony “Szklanym okiem” o telewizji, był laureatem Dziennikarskich Koziołków

Przez pewien czas był sekretarzem redakcji i sprawozdawcą sejmowym. Działał także w sferze pozadziennikarskiej. Podczas festiwalu filmowego w Karlovych Varach reprezentował Polskę jako juror. W Gazecie Poznańskiej (od 2006 Głosie Wielkopolskim) pracował do końca życia.

ZDARZYŁO SIĘ 29 STYCZNIA

1595 Premiera sztuki Williama Shakespeare’a Romeo i Julia.

1613 Galileusz po raz pierwszy dostrzegł Neptuna. Nie wiedział jeszcze, że odkrył nową planetę.

1710 W ramach europeizacji Rosji car Piotr Wielki polecił wprowadzić do książek uproszczone pismo tzw. grażdankę, która zbliżyła cyrylicę do alfabetu łacińskiego.

1820 Zmarł król Anglii Jerzy III. Jego rządy zaowocowały wybuchem amerykańskiej Wojny o Niepodległość i w efekcie utratą najbardziej dochodowej kolonii, jaką były Stany Zjednoczone. Jerzy III w czasie swoich rządów zaczął zdradzać objawy choroby umysłowej i na dziesięć lat przed śmiercią zmuszony był wycofać się z życia publicznego. Krajem w tym czasie rządził, przyjąwszy tytuł Księcia Regenta, syn Jerzego III, który po jego śmierci wstąpił na tron jako Jerzy IV.

1829 Z inicjatywy ministra skarbu Franciszka Druckiego Lubeckiego został utworzony Bank Polski Królestwa Polskiego. Oprócz zwykłej działalności zajmował się organizowaniem i finansowaniem inwestycji przemysłowych w Królestwie i kierowaniem nowo utworzonymi zakładami. Instytucja działała do 1886 roku.

1846 Urodził się Karol Olszewski, fizyk i chemik. Pierwszy naukowiec, który wraz z Zygmuntem Wróblewskim skroplił tlen i azot z powietrza.

1856 Królowa Wiktoria ustanowiła najwyższe brytyjskie odznaczenie wojskowe – Krzyż Wiktorii.

1860Urodził się Antoni Czechow, pisarz rosyjski. Z zawodu był lekarzem, który poświecił się literaturze, debiutował jako autor nowel i felietonista. Jako dramaturg malował przede wszystkim szare i absurdalne życie rosyjskiego ziemiaństwa, m.in. w utworach „Wujaszek Wania”, „Trzy siostry”. Zmarł 15 lipca 1904 roku

A. Czechow – „Są ludzie, których uprzejmość jest gorsza od bezczelności”

1886 W Karlsruhe Karl Friedrich Benz opatentował pierwszy pojazd napędzany benzyną.

1896 Emile Grubbe jako pierwszy lekarz zastosowała radioterapię do leczenia raka piersi.

1913 Zmarł Władysław Bełza – poeta, publicysta, współzałożyciel pisma dla dzieci “Promyk”. Wśród jego bogatego dorobku najbardziej liczył się “Katechizm polskiego dziecka” wydany w roku 1899, z którego pochodzi powszechnie znany wiersz, zaczynający się od słów:, “Kto ty jesteś? – Polak mały…”.

Po różnych kolejach życia Bełza przybył w 1869 roku z Paryża do Księstwa Poznańskiego, zatrzymując się początkowo w Lesznie, a w listopadzie osiadł w Poznaniu, gdzie włączył się do życia kulturalnego.

Współpracował z redagowanym przez pochodzącego w Kostrzyna dra Romana Szymańskiego Tygodnikiem Beletrystycznym Ilustrowanym „Sobótka”. Wiersze np. „O czem śpiewać” czy „polskim muzom” recytowane także w letnim teatrze, podczas przedstawienia urządzonego przez Towarzystwo Młodych Przemysłowców 24 listopada 1869 roku charakteryzowały się głębokim patriotyzmem.

W lipcu 1870 roku powstał w Poznaniu wiersz piosenka zaczynający się od słów „Wlazł kotek na płotek”, do którego muzykę napisał miejscowy kompozytor Bolesław Dembiński.

Poeta czynnie angażował się także w zbiórkę pieniędzy na budowę sceny polskiej w Poznaniu, na ten cel zebrał 30 tys. talarów. Otwarcie nowego teatru 13 stycznia 1870 r uczcił wierszem pt. „Prolog”. W styczniu 1871 roku wszedł w skład redakcji nowopowstałego „Tygodnika Wielkopolskiego” – wydawanego przez weterana powstania styczniowego Edmunda Caliera, Wokół redakcji skupiła się młoda postępowa inteligencja o tendencjach pozytywistycznych. Pismo, z którym współpracowali Eliza Orzeszkowa i Karol Libelt, przeciwstawiało się polityce germanizacyjnej, ale atakowane było przez konserwatystów. W 1872 roku połączyło się z „Sobótką”.

Bełza założył również w Poznaniu pismo dla dzieci „Promyk”. Za działalność polityczną otrzymał od władz pruskich nakaz opuszczenia Wielkopolski z dniem 11 listopada o czym zawiadomiła z boleścią czytelników redakcja „Tygodnika Wielkopolskiego”.

W numerze z 18 listopada redakcja zamieściła napisany przez Bełzę wiersz „Wielkopolanom na pożegnanie”, zaczynający się  od słów „Bywaj mi zdrowa – ziemio Piastowa”, a kończący się słowami wdzięczności dla Wielkopolan „Bo tu zostawiam mą duszę”.

Z Poznania wyjechał do Pragi a potem do Lwowa. Stamtąd w latach 1872 – 1874 przesyłał nadal do Poznania swoje teksty publikowane w Tygodniku Wielkopolskim oraz w Dzienniku Poznańskim, a także w tygodniku „Warta”. Na podstawie: Kazimierz Matysek, Władysław Bełza w Wielkopolsce, Magazyn Kulturalny Warta, czerwiec 2015.

1918 Urodził się John Forsythe, amerykański aktor (Aniołki Charliego, Dynastia).

1924 Carl Rutherford Taylor opatentował pierwszą maszynę do zwijania rożków do lodów.

1945 W Dertoit urodził się Tom Selleck, aktor amerykański.

1951 Otwarto pierwszy w Polsce Spożywczy Dom Towarowy w Gdańsku-Wrzeszczu, wzorowany na radzieckich gastronomach.

1954 Urodził się Oprah Winfrey, amerykańska aktorka i prezenterka. (Kolor purpury)

1952 W Budapeszcie przyszedł na świat Tommy Ramone. Naprawdę nazywa się Tom Erdelyi i był perkusistą w grupie Ramones, założonej w 1974 roku.

1956 Urodził się Jan Jakub Kolski, polski reżyser, scenarzysta i operator (Jancio Wodnik, Historia kina w Popielawach).

1962 Urodziła się Olga Tokarczuk, polska pisarka.

1964 W Insbrucku w Austrii odbyła się ceremonia otwarcia IX Zimowych Igrzysk Olimpijskich.

1964 Nr 1 amerykańskiej listy przebojów “I Want To Hold Your Hand” – The Beatles. To pierwszy amerykański singiel i jeden z największych przebojów Czwórki z Liverpoolu jak i w ogóle w historii brytyjskiego przemysłu muzycznego. Na całym świecie rozszedł się w nakładzie 15 mln. kopii.

1964 The Beatles nagrali w Niemczech “Komm, Gib Mir Diene Hand” & “Sie Leibt Dich“.

1964 Premiera filmu “Dr. Strangelove” Stanleya Kubricka

1978 Urodził się Martin Schmitt, niemiecki skoczek narciarski.

1978 Zmarł Stanisław Dygat – pisarz, felietonista, tłumacz i scenarzysta filmowy. Bohaterem twórczości Dygata jest zazwyczaj inteligent-indywidualista zagubiony w świecie, sceptyczny i ironiczny, walczący z krępującymi go więzami i konwenansami środowiskowymi oraz tradycjonalnymi stereotypami patriotycznymi i historycznymi, zwłaszcza w powieściach: Jezioro Bodeńskie, Pożegnania, Podróż (1958), Jest autorem scenariuszy do filmów: Warszawska syrenka (1955), Trędowata (1976), Palace hotel (1977). Urodził się 5 grudnia 1914 roku.

1983 Nr 1 brytyjskiej listy przebojów “Down Under” – Men At Work.

1988 Nr 1 amerykańskiej listy przebojów „Need You Tonight” – INXS.

1999 Lista Przebojów Programu 3, notowanie 887: 1. Dziewczyna bez zęba na przedzie – Kult, 2. Whiskey In The Jar – Metallica, 3. The Power Of Good-Bye – Madonna.

2001 Chilijski dyktator Augusto Pinochet został oskarżony o zbrodnie dokonane podczas swoich rządów i osadzony w areszcie domowym.

2002 Ministrowie obrony Polski i Niemiec podpisali w Berlinie porozumienie, w którym strona niemiecka zobowiązała się przekazać polskim siłom zbrojnym 128 niemieckich czołgów Leopard 2, używanych do tej pory przez Bundeswehrę, oraz 23 myśliwce Mig-29.

2002 Eddie Murphy, słynny amerykański aktor komediowy, został po raz szósty ojcem. Jego małżonka Nicole, urodziła córkę w szpitalu w Los Angeles. Dziewczynka otrzymała imiona Bella Zahra i jest piątym dzieckiem Eddiego i Nicole. Aktor ma również syna Christiana z poprzedniego związku.

Imieniny obchodzą: Hanna, Franciszek, Zdzisław, Żelisław, Gilda, Gildas, Aniela, Bolesław, Bolesława, Ewangelina, Ismena, Konstancja, Konstancjusz, Maur, Papiasz, Sabrina, Salezy, Sulpicja, Sulpicjusz, Walerian, Waleriana, Waleriusz, Wielisława

Hanna, to jeden z przykładów rozszczepienia jednego imienia na dwa różne urzędowo respektowane Anna – Hanna – to imię wywodzące się od hebrajskiego słowa hannah – „łaska”, „wdzięk”, często występuje w Biblii, zarówno w Starym jak i Nowym Testamencie. Imię używane w Europie i w Polsce od czasów wypraw krzyżowych w formach Anna i Hanna

Franciszek Pierwotnie frank, franco oznaczało człowieka wolnego, należącego do germańskiego plemienia Franków, później na pochodzącego z Francji

Franciszek z Asyżu nosił jako pierwszy to popularne obecnie imię. Był synem kupca włoskiego i Francuzki. Naprawdę nazywał się Giovanni Bernardone. Według tradycji imię Francesco, co po włosku oznacza „Francuzik” – było przydomkiem nadanym mu przez ojca, który gardził francuskimi manierami syna.
W Polsce imię używane od XIII wieku w formach; Franciszek, Franek, Francik, Francek, Franc, Froncek.
Franciszek jest mężczyzną wrażliwym, o szlachetnym sercu i dobrym charakterze. Potrafi zawsze i wszędzie udzielić dobrej rady, zawsze znajduje się w odpowiednim momencie obok jej potrzebujących. Lubi dbać o dom i rodzinę. Przebywając na łonie natury lubi rozmyślać, poddawać się refleksji, nie obce mu są dyskusje na tematy metafizyczne

Zdzisław to powszechnie dziś używana forma imienia Zdziesław, czyli zakładający, obiecujący sławę. Mężczyzna o słowiańskim imieniu Zdzisław jest pracowity, pilny w wypełnianiu obowiązków, ma wiele zdolności do prowadzenia interesów handlowych. Zachowuje przy tym twórczy umysł i jest wszechstronnie uzdolniony. Szczery, uczynny i miły, miewa zamiłowania poetyckie.

Żelisław to także słowiańskie imię, oznaczające tego, który “pragnie sławy”. Mężczyzna o tym imieniu jest miłośnikiem życia, witalny, dynamiczny i obdarzony poczuciem humoru. Jest szlachetny i prawy, kulturalny i nie narzucający swego towarzystwa. Ceni wykształcenie, jest oddany rodzinie, kocha przyjaciół.