ANIMATOR 2011:ANIMACJA Z JAPONII – “Life to those Shadows: Introducing the Japanese Art of Utsushi-e” – prezentacja Artemis Willis (USA)

ANIMACJA Z JAPONII – „Life to those Shadows: Introducing the Japanese Art of Utsushi-e” – prezentacja Artemis Willis (USA) 60 min.

Czym jest lub czym było utsushi-e? Latarnia magiczna pojawiła się w Japonii w XVIII wieku za sprawą Holendrów i pozostała głównym narzędziem do projekcji nieruchomych i ruchomych obrazów aż do początku XX wieku. Utsushi-e, czyli tradycyjny japoński pokaz oparty na projekcji tylnej, narodził się około 1800 r. Przez cały XIX wiek obrazy wyświetlane były w yose (teatry wodewilowe) podczas kaicho (święta związane z postacią Buddy) i misemono (jarmarki). Utsushi-e to swoista hybryda, na którą wpłynął teatr cieni i teatr lalek. Do pokazów wykorzystywano furo (drewniane latarnie) i taneita (malowane szklane tabliczki), a uzyskanym za ich pomocą obrazom towarzyszyła narracja na żywo i muzyka.

Podczas typowego pokazu utsushi-e wykorzystywano nie więcej niż osiem furo, którymi operowano zza papierowego ekranu washi. Za ekranem znajdowało się sześć osób, które ręcznie animowały postaci i przedmioty, oraz jedna lub dwie osoby zajmujące się tłem. Narrator opowiadał historie pochodzące z popularnych w epoce Edo gatunków tradycyjnego teatru japońskiego, jak kabuki, bunraku, rakugo i sekkyobushi. W tym samym czasie akompaniator przygrywał na tradycyjnym japońskim instrumencie shamisen. Siedząca przed ekranem widownia mogła tym samym doświadczyć wczesnej multimedialnej prezentacji kolorowych, ruchomych obrazów, której towarzyszyła narracja i muzyka, tworzące wyszukane sekwencje za sprawą znajdujących się za ekranem animatorów.

W końcu utsushi-e wypadło jednak z łask publiczności, albowiem pojawiły się nowe rozrywki, takie jak na przykład kino. W latach 70. XX wieku pochodząca z Tokio grupa The Minwa-za Company odkryła utsushi-e na nowo i poświęciła wiele lat na szukanie informacji o tej sztuce oraz uczenie się jej tradycyjnych technik. Rezultatem pracy artystów jest odrodzenie się utsushi-e, które pojawia się dziś przede wszystkim w kontekście japońskiej animacji i anime. Odpowiedź na pytanie, dlaczego tak się stało, jest oczywista: pokaz utsushi-e wykorzystujący światło, ruch, muzykę i głos narratora do dziś zaskakuje swoją plastycznością i dynamiką. Modyfikacje wyświetlanych postaci i zmiana ich rozmiarów kojarzą się ze stosowaną dziś powszechnie w animacji funkcją „zgnieć i rozciągnij”. Ponadto techniki stosowane podczas utsushi-e odpowiadają dzisiejszym zabiegom filmowym, takim jak ściemnianie, zoom czy przenikanie, z których żaden nie był możliwy do osiągnięcia na taśmie celuloidowej. Niniejsza prezentacja wprowadzi odbiorców w sztukę utsushi-e za pomocą wielu przykładów od historycznych obrazków po nagrania wideo pokazujące ostatnie dokonania grupy Minwa-za w Chicago.