Kawka z mlekiem, czyli rzecz o …

Pstrokate szpaki czy kawki często bywają obserwowane i fotografowane nie tylko przez zawodowych obserwatorów ptaków, ale i zupełnie zaskoczonych przechodniów. Po raz pierwszy na świecie opisano zjawisko aberracji barwnych w szerokiej skali – analizując prawie tysiąc przypadków dotyczących 74 gatunków. Zadanie to wykonał zespół badaczy z Polski i Czech, a wyniki ich pracy właśnie ukazały się w prestiżowym czasopiśmie IBIS.

Badacze wykorzystali internetowe źródła danych, w postaci zdjęć i filmów nietypowo ubarwionych ptakach umieszczonych w internacie. Tego rodzaju narzędzia są coraz częściej wykorzystywane w badaniach ekologicznych i ewolucyjnych.

Aberracja – w języku ogólnym, to nieprawidłowość, dowolnego rodzaju odchylenie od normy lub zasady.

Tego typu źródła oraz coraz popularniejsza w naszym kraju i na świecie nauka obywatelska, może znacząco obniżyć koszty i zwiększyć skuteczność gromadzenia danych. Potrafi to doskonale uzupełniać tradycyjne podejście do badań, takie jak prace terenowe – tłumaczy Adam Zbyryt z PTOP, inicjator i pomysłodawca badań.

Chociaż aberracje kolorów u ptaków różnią się znacznie pod względem mechanizmów powstawania, to praktycznie niewiele wiadomo o relacjach między występowaniem aberracji kolorystycznych, a cechami historii życia i parametrami ekologicznymi gatunków. Co więcej, wiele aberracji barwnych jest trudnych do zidentyfikowania na podstawie fotografii, a kilka typów występuje rzadko, co sprawia, że ​​analizy związane z określonymi typami aberracji są naprawdę nietrywialne– wyjaśnia współautor i pomysłodawca analiz ewolucyjnych prof. Piotr Tryjanowski z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.

Z badań wynika, że nietypowo ubarwione ptaki można spotkać praktycznie wszędzie, ale najczęściej w dużych miastach i wokół nich. Aberracje barwne stwierdzono przede wszystkim u krukowatych, kosów i wróbli. Częstsze występowanie nietypowo ubarwionych ptaków w środowisku miejskim może wynikać z dwóch czynników:

(1) większej liczby osób dokumentujących obserwacje i/lub (2) warunków życia w tym środowisku sprzyjającego mutacjom.

Mimo faktycznego większego zagęszczenia obserwatorów wynik ten wydaje się być prawdopodobny, gdyż hałas, zanieczyszczenie środowiska, śmieciowa dieta, mogą wpływać na zaburzenia związane z tworzeniem barwników. Wyniki badań po raz kolejny podkreślają rolę nowoczesnych technologii i aplikacji informatycznych w szybkim i skutecznym gromadzeniu danych o biologii i ekologii zwierząt. Jednak, o czym należy pamiętać i co bardzo podkreślają badacze, wykorzystanie takich danych nie jest odpowiednie dla wszystkich pytań badawczych, a ich wykorzystanie w analizach musi być przeprowadzone ostrożnie, ze znajomością zarówno potencjalnych zalet, jak i czyhających na naukowców pułapek.

Praca: Zbyryt, A., Mikula, P., Ciach, M., Morelli, F., & Tryjanowski, P. (2020). A large‐scale survey of bird plumage colour aberrations reveals a collection bias in Internet‐mined photographs. Ibis, in press: https://doi.org/10.1111/ibi.12872

„Kawka z mlekiem”, to popularne określenie używane przez mieszkańców miast w stosunku do coraz częściej spotykanych siwiejących kawek.