Mieszkanie dla wnuczka. Seniorzy chętnie zapisują je najbliższym

Seniorzy, którzy chcą przekazać swoje mieszkanie czy dom obawiają się często negatywnych konsekwencji takiej decyzji, w tym wyrzucenia z lokalu przez niewdzięcznego obdarowanego. Zabezpieczeniem może tu być zastrzeżenie w umowie darowizny służebności mieszkania lub użytkowania na rzecz darczyńcy. Notariusze zauważają wzrost zainteresowania starszych osób sposobem przekazania swojego majątku. To ważne zagadnienie w starzejącym się społeczeństwie. Seniorzy z jednej strony chcą za swojego życia uregulować sprawy majątkowe, by uniknąć później sporów między spadkobiercami, z drugiej strony chcieliby zabezpieczyć swoje prawa do majątku, na który ciężko pracowali przez całe swoje życie.

Przekazanie mieszkania dzieciom, wnukom czy osobom niespokrewnionym wbrew pozorom nie jest takie proste! Zgodnie z polskim prawem może to nastąpić albo z chwilą śmierci – na podstawie przepisów ustawowych lub postanowień testamentu, albo jeszcze za życia – w formie umowy darowizny lub umowy o dożywocie. Senior przestaje wtedy być właścicielem swojego mieszkania. Cofnięcie darowizny może nastąpić w wyjątkowej sytuacji, gdy obdarowany dopuści się wobec seniora rażącej niewdzięczności.

Na podstawie takiej umowy własność mieszkania albo domu przechodzi na wybranego nabywcę (na przykład syna lub wnuka) z tym, że dotychczasowi właściciele zachowują prawo do mieszkania w przekazanej nieruchomości do końca życia, a nawet mają możliwość wynajmowania i czerpania środków na życie z otrzymywanego czynszu – mówi notariusz Maciej Celichowski, Członek Rady Izby Notarialnej w Poznaniu.

Takie prawa (służebności i użytkowania) można zastrzec sobie także w umowie o dożywocie. Na jej podstawie nabywca ma obowiązek opieki nad seniorem do końca życia, a nawet przyjęcia go jako swojego domownika. Warto pamiętać, że prawo służebności, czy użytkowania, ustanowione na rzecz najbliższej rodziny jest zwolnione z podatku.

Co jednak ma zrobić senior, który nie chce pozbywać się swojego majątku przed śmiercią? W takiej sytuacji pozostaje po prostu zwykłe dziedziczenie. W wielu przypadkach można zdać się na rozstrzygnięcia ustawowe, zwłaszcza gdy relacje rodzinne nie są skomplikowane. Kodeks cywilny reguluje szczegółowo kolejność dziedziczenia i przypadające spadkobiercom udziały. Zawsze jednak warto zasięgnąć informacji, która u notariusza jest bezpłatna, jeśli udzielana jest w związku z zamierzoną transakcją notarialną.

Nie zawsze porządek dziedziczenia proponowany przez prawo nam odpowiada. Wtedy konieczne będzie sporządzenie testamentu. Testament nie daje jednak gwarancji, że spadkodawca, czyli osoba sporządzająca testament, nie zmieni go w ostatniej chwili – mówi notariusz Maciej Celichowski, i dodaje, że czasami podczas odczytywania takiej ostatniej woli po babci albo dziadku, ich spadkobiercy są mocno zaskoczeni dokonanymi rozrządzeniami.

Dziś często bywa tak, że senior mieszka razem z dalszym krewnym czy osobami zaprzyjaźnionymi, które opiekując się nim oczekują w przyszłości jego mieszkania lub domu. Ludzkie poczucie wdzięczności nakazuje wynagrodzić osobiste troski i starania takiej osoby. W takiej sytuacji najlepszym rozwiązaniem byłoby zawarcie umowy o dożywocie, która sformalizuje faktyczny układ między seniorem a jego opiekunem. Rozwiązanie to opiera się na prostym układzie: właściciel nieruchomości przekazuje ją nabywcy, a nabywca ma obowiązek opiekować się seniorem do końca życia w zakresie wskazanym w umowie, a nawet sprawić dożywotnikowi własnym kosztem pogrzeb.

Wiele osób wybiera w takiej sytuacji umowę darowizny mieszkania z zastrzeżeniem prawa mieszkania w nim do śmierci na podstawie służebności mieszkania lub użytkowania, z uwagi na koszty podatkowe umowy dożywocia.

W gronie najbliższych umowa darowizny jest wolna od podatków. Tymczasem umowa o dożywocie opodatkowana jest podatkiem od czynności cywilnoprawnych w wysokości 2% wartości przekazywanej nieruchomości. Jednak podatek ten warto zapłacić, szczególnie gdy nie ma pewności, że obdarowani będą się seniorem opiekować do końca życia.

Obowiązkiem notariusza i istotą zawodu notariusza jest troska o bezpieczeństwo majątkowe społeczeństwa. W dzisiejszych czasach notariusze, których zadaniem jest bezstronne i niezależne działanie na rzecz obywateli i innych osób, dokładają wszelkich starań, aby starsze osoby mądrze i bezpiecznie dysponowały swoim mieniem. Każdego dnia dochodzi do tysięcy bezpiecznych i sprawiedliwych transakcji, które pozwalają seniorom spokojnie funkcjonować w jesieni życia. Obecne przepisy pozwalają na działania dyscyplinujące nieuczciwych nabywców, lecz niestety wielu seniorów nie ma o tym wiedzy. Dlatego też notariusze rozwijają działalność edukacyjną wśród seniorów – zaznacza dr Andrzej Rataj, Prezes Rady Izby Notarialnej w Poznaniu.