Na całej połaci Bach!

Nostalgia w grudniu – to czas na magiczną muzykę Estonii i fenomen Jana Sebastiana Bacha. 3 grudnia startuje organizowany przez Fundację Malta, Nostalgia Festival. Do 5 grudnia podczas kilkunastu, w większości darmowych koncertów będziemy mogli skupić się na muzyce, która czerpie z korzeni narodowych, a jednocześnie otwiera się na to, co nowe i współczesne. Obok dźwięków barokowej fugi brzmieć będzie także szumiący dyktafon.

Muzyka będzie wszędzie, będzie dzwoniła w uszach dookoła nas już od końca listopada. Kontynuując zeszłoroczny projekt SILENT BACH, Nostalgia Festiwal chce przybliżyć muzykę będącą treścią tegorocznego festiwalu odbiorcom z różnych grup wiekowych i społecznych. Aby do nich dotrzeć w „niekoncertowych” przestrzeniach i jednocześnie zapewnić im jak najlepsze warunki obcowania z tą wspaniałą muzyką, słuchawki z nagraniami arcydzieła niemieckiego mistrza i twórczości najważniejszych estońskich kompozytorów będzie można wypożyczyć w kilku miejscach w mieście, m. in. w Palmiarni Poznańskiej, Starym Browarze, czytelniach Biblioteki Uniwersyteckiej i Biblioteki Raczyńskich.

Oryginalna w Polsce może okazać się muzyka z Estonii. Estończycy nazywani są śpiewającym narodem i jak sami przyznają, muzyka to ich narodowy skarb, łącznik ze światem zewnętrznym. Wyrasta ona ze skrzyżowania kultur Wschodu i Zachodu, gdzie animistyczne wierzenia spotkały się z chrześcijaństwem. Chorały gregoriańskie dotarły do Estonii wraz z katolickimi mnichami setki lat temu. Pogańskie rzucanie klątwy i rytm chrześcijańskiej modlitwy są słyszalne w estońskich kompozycjach do dziś. Muzyka jest zatem dialogiem.

Do instrumentalnego wykonania estońskich kompozycji organizatorzy zaprosili jedną z najznakomitszych polskich orkiestr kameralnych, AUKSO, pod batutą Marka Mosia. Utwory przeznaczone na chór zaprezentuje podczas Nostalgii Chór Kameralny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza pod dyrekcją Krzysztofa Szydzisza.

Drugi motyw Festiwalu, Kunst der Fuge Jana Sebastiana Bacha jest powrotem, choć nigdy powtórzeniem. Po zeszłorocznej edycji festiwalu, poświęconej Janowi Sebastianowi Bachowi, powracamy do jego twórczości, koncentrując uwagę na jednym, lecz wielowarstwowym arcydziele, mówi……

To niedokończony utwór, składający się z czternastu fug, który kompozytor tworzył aż do śmierci. Przeciwstawiając się postępowi, który odrzucał polifoniczny styl komponowania, Bach ukazał w nim wszystkie możliwości polifonicznego opracowania jednego tematu oraz syntezę kontrapunktu. To dowód na to, że barokową sztukę fugi opanował do perfekcji. „Nie jest to muzyka, której można byłoby słuchać bez najwyższego skupienia. Żeby przemówić do słuchacza, wymaga podobnych warunków jak te, w których się zrodziła: zupełnej ciszy, zamknięcia się w krainie dźwięków nienaruszonej niczym z zewnątrz.” – pisał w biografii Bacha Ernest Zavarský. Dlatego też jedną z form prezentacji Kunst der Fuge będą bezprzewodowe słuchawki, rozdawane nieodpłatnie w przestrzeni publicznej miasta.

Głównym punktem programu związanym ze Sztuką Fugi będzie jednak koncert fortepianowy Marcina Maseckiego, utalentowanego młodego pianisty, specjalizującego się w repertuarze jazzowym i klasycznym. Masecki długo szukał idealnego instrumentu do zagrania tego utworu (warto wspomnieć, że w partyturze nie ma żadnej wskazówki, która sugerowałaby na jaki instrument Sztuka Fugi została napisana). Po wypróbowaniu szeregu pomysłów i kilku sesjach nagraniowych, postanowił w końcu wykonać utwór na fortepianie, z rejestracją na dyktafon.

„Nagrany na szumiący dyktafon fortepian staje się innym instrumentem. Szum taśmy i naturalna kompresja stwarzają matową szybę, zza której nie słychać już wypolerowanego salonowca, “króla instrumentów”, tylko właśnie rzuca się w oczy szerszy kadr – taki, w którym lepiej widać strukturę całego utworu” – tłumaczy artysta. Podczas koncertu w Poznaniu odtworzone zostanie wrażenie słuchania muzyki z dyktafonu.

Ponadto, w ramach Nostalgia Festival odbędą się pokazy filmowe (Nostalgia, reż. Andriej Tarkowski oraz dwa filmy prezentujące twórczość kompozytorów estońskich: Erkki-Sven Tüür: 7 Etudes in Pictures, reż. Marianne Kõrver i Rahu tänav, reż. Roman Baskin) oraz spotkania z artystami.