Odpowiedzialność w firmie

Agata Blinkiewicz / Głos Biznesu

Choć lubimy być uznawani za odpowiedzialnych, jednocześnie boimy się odpowiedzialności. Podobnie jest w biznesie. Jednak bez odpowiedzialności w firmie ani rusz.

Odpowiedzialność w biznesie odnosić się powinna do świadomej i dobrowolnej decyzji o uczestniczeniu w działalności gospodarczej w formie prowadzenia przedsiębiorstwa, pełnienia pewnych funkcji lub wykonywania zawodów. Niewiele jest jednak zawodów czy funkcji, dla których kwestie odpowiedzialności określa prawo powszechne. W związku z tym odpowiedzialności w firmie nie można rozumieć jedynie w aspekcie przepisów prawa – dotyczy ona także skutecznej ochrony interesu przedsiębiorstwa.

PODZIAŁ ODPOWIEDZIALNOŚCI

Przedsiębiorca bądź zarząd jest w miejscu pracy gospodarzem i to on formułując organizację, powinien ustalić podział odpowiedzialności. Przedsiębiorca będący pracodawcą zatrudnia pracowników właśnie po to, aby jakąś część odpowiedzialności na nich oddelegować – wyjaśnia specjalista w zakresie organizacji, Krzysztof Bukowski z firmy Bukowski Doradztwo Organizacyjne.

Umiejętny podział całości odpowiedzialności w firmie jest niezbędny dla jej sprawnego funkcjonowania. Pozwala on przede wszystkim uniknąć wielu nieporozumień dotyczących niepewności, kto za co odpowiada i gdzie zaczyna się obszar odpowiedzialności innego pracownika.

Podział odpowiedzialności w przedsiębiorstwie nie jest łatwy, jednak wypracowano tu odpowiednie metody. Jej delegowanie powinno się odbyć w trybie wewnętrznych regulacji firmowych w sposób zrozumiały dla pracowników. -Taką funkcję może pełnić nowoczesny, stworzony „na miarę” regulamin organizacyjny, uzupełniony o system dokumentów definiujących obszary odpowiedzialności dla poszczególnych stanowisk- podpowiada Krzysztof Bukowski. Pomocny może się także okazać system zarządzania poprzez delegowanie odpowiedzialności.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ WG POLSKICH FIRM

Dobrą metodą podziału odpowiedzialności nie jest za to na pewno zasada „wszyscy robią wszystko” obserwowana w polskich przedsiębiorstwach. Krzysztof Bukowski wskazuje ponadto na trzy główne grzechy w polskich firmach. Problemem przedsiębiorców, od którego wszystko się nijako zaczyna jest zwyczajny brak umiejętności sprawnego podziału odpowiedzialności.

Nie bardzo zdają sobie oni sprawę, że aby skutecznie wyegzekwować odpowiedzialność, wcześniej należy tę odpowiedzialność prawidłowo oddelegować, oddelegowanie samych zadań czy uprawnień nie wystarczy – wyjaśnia Krzysztof Bukowski.

Inną bolączką obserwowaną w polskich firmach jest mylenie odpowiedzialności z poczuciem odpowiedzialności.

Wielu zarządzających nie zauważa, że z poczucia odpowiedzialności w historii świata jeszcze nigdy nikt nikogo nie rozliczył, poza tym udawane czy nawet deklarowane przez podwładnego poczucie odpowiedzialności często usypia czujność szefa – przestrzega Bukowski.

Potwierdza to także Kryspin Krystek, Prezes Spektr Sp. z o.o.:  Choć w ramach koordynowanego przez nas programu Partners Club staramy się współpracować tylko z odpowiedzialnymi partnerami, wyznaję zasadę, iż poczucie odpowiedzialności to jeszcze nie faktyczna odpowiedzialność.

ODPOWIEDZIALNI I ODPOWIEDZIALNIEJSI

Wg Krzysztofa Bukowskiego każdy zawód oraz funkcja wiąże się z odpowiedzialnością o charakterze wewnętrznym. Magazynier który zbyt pobieżnie czyta druki zapotrzebowań na wydawane materiały może swoim zachowaniem wręcz prowokować niektórych pracowników do tego, aby próbowali nieuczciwie ugrać coś dla siebie – opowiada i zaraz dodaje – o odpowiedzialności za skuteczną ochronę interesu przedsiębiorstwa możemy mówić także w przypadku pracy pozorowanej, opieszałej, ignorującej wartości i priorytety przedsiębiorstwa.

Jeśli jednak odpowiedzialność rozumieć w wąskim znaczeniu prawnym, to nie każdy pracownik ma do czynienia z wysokim poziomem ryzyka. Z całą pewnością są pewne grupy zawodowe, których praca z racji pełnionych obowiązków wiąże się z większym poziomem odpowiedzialności. Tacy pracownicy są zobowiązani do posiadania ubezpieczenia OC. Dotyczy to osób wykonujących niektóre zawody, są to najczęściej tzw. wolne zawody. Należą do nich np. adwokaci, radcowie prawni, notariusze, inżynierowie, architekci, lekarze, brokerzy – wymienia radca prawny, Radosław Buchowski.

NAJBARDZIEJ ODPOWIEDZIALNI

Odpowiedzialność w firmie zwiększa się wraz z pełnioną funkcją. Członkowie zarządu mają szereg uprawnień, ale jednocześnie ponoszą poważną odpowiedzialność, a ich błędne decyzje mogą mieć dotkliwe konsekwencje finansowe. Członkowie zarządu spółki kapitałowej ponoszą odpowiedzialność osobistą, całym swoim majątkiem, za szkody wyrządzone spółce lub osobom trzecim w związku z wykonywaniem funkcji – tłumaczy Robert Czaplicki, doradca ubezpieczeniowy.

W przypadku bezskuteczności egzekucji względem całego majątku spółki, wierzyciel ma np. prawo dochodzić swoich roszczeń od członków zarządu uzyskawszy wyrok zasądzający dochodzoną należność od spółki. Odpowiedzialność zarządu dotyczy także odpowiedzialności solidarnej za niezapłacone przez nią składki społeczne, odpowiedzialności za ewentualne naruszenie przepisów ustawy o rachunkowości czy fałszowanie danych.

W związku z taką odpowiedzialnością do osób decyzyjnych w spółkach kapitałowych kierowane są specyficzne ubezpieczenia D&O, czyli Ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej członków zarządu. Choć w Polsce nie funkcjonują one powszechnie, na Zachodzie są już standardem.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRACOWNIKA

Nadal mało popularne są także ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej względem pracodawcy. Prawdopodobnie jednym z powodów jest niezbyt wysoka odpowiedzialność wobec pracodawcy, który może wystąpić o odszkodowanie do wysokości 3 pensji – ocenia Robert Czaplicki. Dla niektórych i to może być jednak znacząca kwota.

W ramach odpowiedzialności materialnej pracowników wyróżnia się: odpowiedzialność pracowników za szkodę wyrządzoną pracodawcy oraz odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikom – wyjaśnia Radosław Buchowski. W sądach prowadzone są liczne sprawy dotyczące zakresu odpowiedzialności materialnej pracownika. Wynika to m.in. z faktu, iż pracownik może się zwolnić od odpowiedzialności.

Udowodnienie przez pracownika, że szkoda powstała z przyczyn niezależnych, za które on nie ponosi odpowiedzialności nie jest zadaniem łatwym, najczęściej pracownicy powołują się na brak zapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie i wyliczenie się z mienia powierzonego – tłumaczy Krzysztof Bukowski – tego rodzaju zarzut bywa czasem skuteczny, zwykle trudniej jest udowodnić, że inna osoba ponosi odpowiedzialność za szkodę, zgodnie bowiem z orzecznictwem pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę powstałą z powodu kradzieży, jeżeli można mu zarzucić niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku pieczy nad tym mieniem.

ODPOWIEDZIALNIE ZNACZY DOBRZE

Nic dziwnego, że coraz częściej posiadanie odpowiedniej polisy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jest niezbędnym elementem zapewniającym finansowe bezpieczeństwo przedsiębiorstwa. W biznesie nic nie powinno się jednak dziać na tzw. słowo. Nie chodzi tu bowiem tylko o poczucie odpowiedzialności, ale o nadawanie jej sensownego znaczenia.

Odpowiedzialność nie jest niczym negatywnym, o ile zna się jej granice. Świadoma odpowiedzialność w firmie jest dobra i dla pracowników, którzy wiedzą, że mają wpływ na efektywność ekonomiczną przedsiębiorstwa kierownictwa, i dla kontrahentów, którzy mają świadomość, że ktoś odpowiada swoim majątkiem np. za płatność za dostarczone towary i usługi. Wreszcie odpowiedzialność jest kluczowa dla kierownictwa, które odpowiada za dany podmiot.

Ubezpieczenia D&O

Robert Czaplicki, doradca ubezpieczeniowy Allianz: Ubezpieczenia D&O przeznaczone są dla spółek kapitałowych, aby chronić osoby zasiadające w zarządzie, radach nadzorczych czy np. prokurentów spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Najogólniej mówiąc polisy te zabezpieczają firmy przed błędami kadry zarządzającej. Tak więc Ubezpieczającym i Ubezpieczonym jest sama spółka. Polisa D&O chroni ją przed skutkami błędnych decyzji jej własnych organów, w tym przed roszczeniami akcjonariuszy lub udziałowców, a także osób trzecich poszkodowanych wskutek tych decyzji. Ubezpieczenie to zapewnia także bezpieczeństwo materialne rodzinom członków organów spółki gdyż chroni ich prywatny majątek. Zgodnie z prawem cywilnym odpowiedzialność finansowa jest solidarna, dotyczy więc wszystkich wspólników, a orzekaniem o winie jednego z nich zajmuje się sąd powszechny  – jest to najczęściej  bardzo długi i kosztowny proces.